یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فعالان محیط‌زیست در سال‌های اخیر مقوله حیات یوز آسیایی است که کشورمان آخرین زیستگاه این موجود کمیاب در جهان محسوب می‌شود و دراین‌بین تصادفات جاده‌ای قریب به ۶۸درصد تلفات یوزها را طی ۱۴سال گذشته به خود اختصاص داده و دراین بین کریدور غرب به شرق که پایتخت را به خراسان ارتباط می‌دهد، سهم زیادی از این وقایع داشته است اما به نظر می‌رسد با ایمن‌سازی آن می‌توان گامی مهم درراه نجات یوز آسیایی برداشت.
دراین‌بین اما هستند افرادی که معتقدند جاده را اساساً نمی‌توان کنترل کرد، پس باید تمام اهتمام خود را سوی کشف روش‌های نوین برای عدم تلاقی یوز با جاده و یا آموزش همگانی مصروف داشت اما برخی دیگر معتقد هستند که می‌توان با نصبت علائم، چراغ‌های چشمک‌زن، کنترل و فنس کشی جلوی بسیاری از تصادفات جاده‌ای یوزها را گرفت.
امروز چه در میان دسته نخست و چه در میان گروه دوم، فصل مشترک، تلاش برای جلوگیری از معدود یوزهای باقی‌مانده در جهان است که تعدادشان این روزها به‌طور خوش بینانه ۴۰قلاده عنوان می‌شود که یک‌سوم این جمعیت ماده و زادآور هستند، دراین‌بین هیچ‌کس در اهمیت و اهتمام برای نگهداری نسل این‌گونه بی‌نظیر تردیدی ندارد اما در نحوه نگهداری از آن دیدگاه‌ها متفاوت است.
یوز را نماد محیط‌زیست استان سمنان می‌دانند اما این نماد امروز با تهدیدات فراوانی روبرو است که تصادفات جاده‌ای و شکار در زمره آن‌ها هستند از سوی دیگر با آموزش و فرهنگ‌سازی می‌توان از انقراض این‌گونه نادر جانوری و خلقت بی‌نظیر خدا جلوگیری کرد همچنین در سال‌های اخیر اما حساسیت در قبال نگهداری آن در سال‌های اخیر مسئولان را مجاب کرده تا نسبت به برگزاری دوره‌های آموزشی برای مجامع محلی اقدام کنند.
بنا بر رسالت‌های خود و با درک حساسیت‌های زیست‌محیطی این‌گونه جانوری برای دومین بار نسبت به برگزاری میز گردی با حضور مسئولان و کارشناسان حوزه یوز آسیایی اقدام کرد تا شاید بتوان گامی در راستای نگهداری ازاین‌گونه بی‌نظیر و شاهکار خلقت خداوند متعال برداشت.
«هومن جوکار» مدیر پروژه یوز کشور، «عبدالمجید نژاد صفوی» مدیرکل راه و ترابری استان سمنان، «عباس دامن‌گیر» مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان سمنان، «محمد ظاهری» معاون وی و مسئول نگهداری از گونه‌های جانوری محیط‌زیست سمنان، «سرگرد حسن فیض منش» جانشین پلیس‌راه شاهرود-میامی، «امیرحسین ولیان» دبیر سمن‌های محیط‌زیستی استان سمنان و «امین ولیان» کارشناس یوز جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود و «محمدحسن مقدم نیا» سرپرست خبرگزاری مهر استان سمنان در این میزگرد شرکت کردند.
یوز برندی برای محیط‌زیست کشور است
محمدحسن مقدم نیا، سرپرست خبرگزاری مهر در سمنان: حساسیت‌های محیط‌زیستی را شاید بتوان یکی از پنج اولویت مردم استان سمنان و به‌خصوص شهرستان شاهرود دانست چراکه امروز حیات‌وحش توران به‌عنوان آفریقای ایران به‌مثابه برندی برای محیط کشور نه‌تنها استان بلکه کشور محسوب می‌شود و دراین‌بین یوز، نمادی از همه تلاش‌های محیط‌زیستی برای احیای گونه‌های نادر جانوری است.
خبرگزاری مهر با درک حساسیت‌های زیست‌محیطی در استان سمنان همواره سعی کرده تا در گزارش‌های مختلف که نمونه آن بالغ‌بر هشت عنوان در یک سال اخیر و همچنین برگزاری دو میزگرد استانی با حضور چهره‌های حوزه مراقبت از محیط‌زیست است دین خود را به این خلقت زیبای خداوندی ادا کند چراکه امروز احساس مسئولیت در قبال نگهداری از نسل یوز آسیایی، رسالتی بر دوش همگان است تا در قبال نسل‌های آتی پاسخگو باشیم لیکن اینکه تا چه میزان در نگهداری از یوزهای آسیایی موفق بوده‌ایم را باید کارشناسان نظر دهند اما اتلاف ۱۴یوز در هفت سال اخیر که ۶۰درصد آن‌ها براثر تصادفات رانندگی و مابقی براثر برخورد با انسان و سگ‌های گله بوده، نشان از اهمیت نگهداری این گونه جانوری است که در این هفت سال اخیر جمعیتش یک‌سوم سال‌های گذشته شده است.
برای نگهداری از یوز سه‌راه می‌توان مشاهده کرد راه‌حل کوتاه‌مدت، نصب تابلوهای هشداردهنده در کنار جاده‌ها است که خوشبختانه این امر در استان سمنان، هرچند دیر اما به وقوع پیوسته است همچنین اقدامات میان‌مدت آموزش و فرهنگ‌سازی جوامع محلی و آحاد مردم درباره اهمیت یوز است و اینکه یوزها بیمه هستند و هرگونه خسارتی را به دام‌های بومی برسانند، دولت آن را جبران خواهد کرد و درنهایت اقدامات بلندمدت که نمونه آن را می‌توان در ساخت روگذر و زیرگذرها یا فنس کشی در جاده‌ها دریافت درنهایت باید به انتظار نشست و دید که این‌گونه جانوری به چه شکل می‌تواند با عوامل محیطی و انسانی نابودی خود، بجنگد.
خشک‌سالی تهدیدی برای یوز
اهمیت یوز و منطقه توران بارها و بارها مطرح‌شده اما همگان معتقد هستند که مجموعه توران می‌تواند به‌عنوان مهم‌ترین کمپ آزاد زیستگاه یوز آسیایی در دنیا مطرح شود. از سوی دیگر اهمیت این زیستگاه باعث شده تا حساسیت‌های بسیاری درباره این زیستگاه وجود داشته باشد که برای بررسی تهدیدات آن ابتدا باید آن‌ها را شناخت.
امروز یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات یوز در توران وجود خشک‌سالی شدید است چراکه کاهش باران کاهش علوفه را در بردارد و کاهش علوفه یوز را با کمبود غذا مواجه می‌کند از سوی دیگر تصادفات جاده‌ای و شکار قرار دارند که نسل این موجود را با خطر انقراض روبرو می‌کنند همچنین توسعه معادن، جاده‌ها، وجود گله‌های دامداری و تردد بسیار زیاد انسان باعث شده تا استرس‌های فراوانی برای یوز پدید آید و امروز با توجیه انجام مطالعات کارشناسی متأسفانه معادن، زیستگاه توران را به نابودی می‌کشاند امروز کار در توران به‌جایی رسیده که حتی یک جای برای حضور یوزها در داخل پارک وجود ندارد و هنوز هم درخواست‌های مفرط حضور دام‌ها در این پارک وجود دارد. تمام وسعت پارک توران ۱۰۰هزار هکتار است اما ده‌ها استرس موجود در آن کاری کرده که یوزها همواره درخطر قرار دارند.
۵۰قلاده یوز در کشور وجود دارد
امیرحسین ولیان، دبیر سمن‌های محیط‌زیستی استان سمنان: امروز تنها ۵۰قلاده یوز که خوش بینانه یک‌سوم آن‌ها ماده و زادآور هستند در کشور و بخش عمده آن‌ها در شاهرود وجود دارد اما آنچه امروز ما را مجاب کرد تا در واپسین لحظات به دنبال راهکاری برای نجات این شاهکار خلقت باشیم احساس مسئولیت در همه نهادها است، مشکل بزرگ در نجات این شاهکار خلقت محسوب می‌شود که این وظیفه در حیطه یک‌نهاد یا سازمان دولتی نیست سازمان محیط‌زیست به‌تنهایی نمی‌تواند اقدامی در راستای حفاظت از یوز انجام دهد و این نیازمند تعامل و همکاری همه نهادها و دستگاه‌های اجرایی است که خوشبختانه این امر در شاهرود به‌عنوان بزرگ‌ترین خواستگاه یوز آسیایی محقق شد.
پروژه بین‌المللی یوز آسیایی با همه حمایت‌های بین‌المللی که در اختیار داشت نتوانست در متوقف کردن روند کاهش تعداد یوز در کشور اثرگذار باشد پروژه بین‌المللی یوز آسیایی با همه حمایت‌های بین‌المللی که در اختیار داشت نتوانست در متوقف کردن روند کاهش تعداد یوز در کشور اثرگذار باشد آمار کم یوزها می‌تواند نگران‌کننده باشد و اتفاق بسیار خوبی که در شاهرود در حال انجام است همه ساختارها در کنار هم قرار گرفتند تا برای نجات یوز آسیایی قدمی برداشته شود برای نجات یوز آسیایی با چند راهکار مواجه هستیم اول سازمان محیط‌زیست با حفاظت از زیستگاه و یوزپلنگ کار خود را انجام دهد، دوم بحث تلفات جاده‌ای در کریدور مهاجرتی میامی سبزوار در حیطه اداره راه و ترابری و هم پلیس‌راه قرارگرفته شود چراکه کمک اصلی بر عهده این دو نهاد است و نکته سوم حفاظت از زیستگاه یوز و کاهش عبور دام و سگ‌های گله که دراین‌بین نقش منابع طبیعی بسیار حائز اهمیت است که بتوانیم با خارج کردن دام از منطقه زیستگاه محیطی امن را برای یوزپلنگ فراهم کنیم.
جاده‌ها خطرناک برای یوز ایرانی
هومن جوکار، مدیر پروژه یوز کشور: طرح مراقبت از یوز در سال۹۳ به‌صورت جدی مطرح و پیگیری شد، این امر در باب تصادفات جاده‌ای به وزارت راه و شهرسازی طی جلسات مختلف بیان شد که این نشست‌ها به انعقاد تفاهم‌نامه نیز بین وزارت راه و سازمان محیط‌زیست منجر شد و دو سازمان در راستای کاهش تلفات جاده‌ای این‌گونه مهم زیستی اهتمام خود را به کار گرفتند این امر اما در استان‌هایی که جاده‌های پرخطر برای محیط‌زیست و به‌خصوص یوز دارند از سوی وزارتخانه راه و شهرسازی ارجاع داده شد و امروز خوشبختانه طی آخرین اطلاعات به‌دست‌آمده بخشی از تابلوهای هشداردهنده محل تردد یوز در استان سمنان نصب‌شده است.
با توجه به حوادث جاده‌ای تحت عنوان یک مخاطره بزرگ برای یوز، محیط‌زیست در تعامل نزدیک با اداره راه و پلیس‌راه مکاتباتی را برای نصب دوربین و هشداردهنده‌ها آغاز کرد که امیدواریم بتوانیم از بودجه اداره راه برای تحقق این مهم بهره‌مند شویم چراکه جاده‌های استان سمنان به‌خصوص در محدوده میان دشت به‌شدت نیازمند بهسازی برای تردد چرخه زیستی یوز آسیایی است که این طرح بهسازی راه‌ها در استان یزد و سمنان پیگیری می‌شود در اینجا باید گفت راه‌های استان یزد با چالش‌های خیلی زیادی روبرو نبود اما ایمن‌سازی راه‌های استان سمنان هنوز جای کار بسیار دارد درراه‌های این استان کار از نصب یک یا چند تابلوی هشداردهنده گذشته است و باید محورها بازسازی شوند که قطعاً با اعتبارات فراوانی روبرو خواهد بود و بعضاً می‌تواند برای اداره راه غیرمقدور بنماید لیکن ما به این نتیجه رسیدیم که اگر قرار به بازسازی جاده‌ها باشد باید اعتبارات این امر را از محل‌های دیگری تأمین کنیم.
به همین دلیل در تاریخ دهم دی‌ماه ۹۳با افرادی که متخصص یوز شناسی و رفتارشناسی این جانور بودند در کنار گروه کارشناسی عمران دانشگاه شهید بهشتی تهران قراردادی بستیم که راه‌های استان سمنان را بازنگری کرده و بهسازی آن‌ها را اعتبار سنجی کنند. پیگیری‌ها درنهایت به اینجا رسید که وزارت راه طی نامه‌ای به ما ابلاغ کرد که میزان اعتبار شما بسیار بالاست و دوباره این کارشناسی را انجام دهید دراین‌بین اما نامه کسب اعتبارات این امر در وزارت راه به‌طور اشتباه به‌جای اداره کل راه استان سمنان، به اداره کل راه استان گلستان ارسال‌شده بود که بازگردانند و اعتبارات طرح تحقیقاتی بهسازی راه‌های استان سمنان برای تردد یوز آسیایی منوط به بازگردانند اعتبارات از استان گلستان شد که این امر روندی اداری و دو، سه‌ماهه را طلب می‌کرد و باعث شد تا روند بررسی راه‌های استان با تأخیر مواجه شود.
|
سال |
مشاهده در شاهرود و میامی |
برآورد تعداد در کشور |
اتلاف/دلیل |
|
۸۸ |
۸مورد |
کمتر از ۱۰۰قلاده |
ثبت نشده است |
|
۸۹ |
۱۱مورد |
۸۰قلاده |
یک مورد برخورد با خودروی لاندیور در بیارجمند |
|
۹۰ |
۱۲مورد |
۷۰قلاده |
۲مورد یک مورد شکار، یک مورد تصادف جاده ای میاندشت |
|
۹۱ |
۴مورد |
۵۵قلاده |
ثبت نشده است |
|
۹۲ |
۲مورد |
۵۵قلاده |
۲مورد شکار |
|
۹۳ |
۹مورد |
۴۵قلاده |
یک مورد شکار |
|
۹۴ |
۱۸مورد |
۴۵قلاده |
۴مورد تصادف جاده ای دو مورد شکار( منابع غیر رسمی) |
|
۹۵ |
۸مورد |
کمتر از ۴۰قلاده |
یک مورد تصادف جاده ای |
از سوی دیگر چون روند کوچ یوزها در آبان ماه به اوج می‌رسد انجمن یوز به دنبال تسریع در این روند بود که نامه‌نگاری اشتباه متأسفانه باعث تأخیری بسیار زیاد در این روال شد درنهایت هزینه‌ها یک‌بار دیگر توسط انجمن یوز و گروه کارشناسی دانشگاه شهید بهشتی صورت گرفت و قرار بر فنس کشی در نقاطی از جاده شد که در نامه نخست این فنس کشی به طول ۳۷کیلومتر عنوان شد که وزارت راه هزینه آن را بسیار بالا دانست و با آن موافقت نکرد، در نامه دوم این امر به ۲۴کیلومتر کاهش یافت که پاسخ وزارت راه بازهم مشابه بود تا درنهایت نامه درخواست فنس کشی به طول ۱۲کیلومتر ارسال شد که این بار مورد موافقت وزارت راه قرار گرفت.
این مراحل درنهایت وقت ما را بسیار گرفت اما درنهایت برآوردهای هزینه‌ای برای فنس کشی جاده‌ای صورت گرفت در این مدت اما حادثه اتلاف یوز ماده که یافتن توله‌اش در ماه‌های گذشته تیتر اخبار بود رخ داد و صندوق بیمه یوزهای تلف‌شده که هرکدام پس از اتلاف توسط بیمه دانا مبلغی برایشان در آن صندوق پرداخت می‌شود، بهایی را برای این ماده یوز تلف‌شده پرداخت کرد و از آن ۱۰۰میلیون تومان در اختیار انجمن یوز برای اتمام مراحل تحقیقات فنس کشی و برآورد هزینه پرداخت شد ۳۵میلیون تومان آن صرف هزینه‌های چندین سفر گروه کارشناسی به منطقه توران و بررسی، نقشه‌برداری و مطالعه راه‌های بهسازی راه‌های استان سمنان شد و مابقی آن برای اجرای طرح فنس کشی راه موجود است که این مهم نیازمند عنایت وزارت راه و شهرسازی است تا بتوانیم طرح را اجرایی کنیم.
جاده‌ها تابلو گذاری شده‌اند
عبدالمجید نژاد صفوی، مدیرکل راه و ترابری استان سمنان: با توجه به وضعیت نگران‌کننده یوز اراده و عزم ملی مستحکمی نیاز دارد که بتوان با مشارکت همه دستگاه‌های اجرایی و نظارتی این سیر نزولی که بر تعداد یوزپلنگ حاکم شده است را متوقف و شاهد افزایش نسل یوز در منطقه توران باشیم لذا افزایش نصب تابلوها در دستور کار قرار گرفت و تعداد هشت تابلو در مسیر کردیدور موردنظر نصب شد و در صورت نیاز اداره کل راه و ترابری تعداد تابلو را افزایش خواهد داد همچنین نصب چراغ چشمک‌زن و دوربین‌های مجازی نهایت تا دهه فجر امسال عملیاتی خواهد شد با استقرار پلیس و انجام این اقدامات می‌توان امیدوار بود که این عوامل می‌تواند در کاهش تلفات یوز نقش مؤثر ایفا کند.
ما می‌توانیم این قول را نیز بدهیم که تا پایان سال جاری موضوع دوربین‌های مجازی برای ۱۲کیلومتر کریدور مهاجرتی یوز ایامی که بیشترین تلفات را هم داشته و مکان آن را محیط‌زیست مشخص کند، اقدام کنیم چراکه معتقدیم باید دست‌به‌دست هم داد تا برای نجات یوز اقدام کرد و این امر از عهده یک سازمان و یک‌نهاد برنمی‌آید ما معتقدیم که اگر امروز برای نجات گونه یوز اقدامی نکنیم باید به آیندگان پاسخگو باشیم و این امر اراده‌ای منسجم و عزمی راسخ می‌خواهد که می‌تواند از درون چنین جلساتی بیرون آید.
راه تحت نظارت پلیس راهور است
فیض منش، جانشین پلیس‌راه شاهرود-میامی: درزمینهٔ سرعت عمل پلیس‌راه و اداره راه و ترابری برای کاهش مشکلات جاده‌ای و حفاظت از یوز ایرانی دارای نقطه مشترک برای کنترل ترافیک به‌خصوص در مناطق حادثه‌خیز محور میامی عباس‌آباد و عباس‌آباد به سمت کاروان‌سرای میان دشت است به این معنا که درست همان نقاطی که محیط‌زیست برای نقطه پیک تردد یوزها برمی‌شمارد، دقیقاً نقاط حادثه خیر پلیس‌راه استان نیز هستند و این خواه‌ناخواه حساسیت پلیس راهور را به این مناطق جلب می‌کند ما اگر فرض کنیم هیچ یوزی هم در این منطقه وجود نداشته باشد بازهم این نقطه ۱۲کیلومتری از میاندشت که همواره حوادث یوز در آنجا اتفاق می‌افتد بازهم در زمره نقاط پرحادثه استان سمنان و مورد نظارت پلیس‌راه است که برای رفع این مشکل اقداماتی ازجمله استقرار پاسگاه میاندشت و کنترل سرعت به‌صورت روزانه انجام می‌شود.
در بحث تلفات جاده‌ای علاوه بر یوز در محورهای کویری تصادفات مکرر با شتر نیز مطرح است که باید در نظر گرفتن سرعت ۶۰یا ۸۰کیلومتر در کریدور عبور یوز در شورای ترافیک استان مطرح و سپس اقدام شود همچنین با توجه به اینکه بیشتر حوادث رانندگی مربوط به خواب‌آلودگی راننده و واژگونی خودرو است این نکته را باید در نظر گرفت وجود استراحت گاه در مسیر راه باعث می‌شود حجمی از خودروها با توقف کوتاه و شروع مجدد سفر هم از کاهش تلفات انسانی جلوگیری شود و هم‌روند سرعت را کاهش دهد.
در خصوص استقرار پلیس در کردیور ۱۲کیلومتری عبور یوز باید گفت این استقرار باید به نحوی باشد که خود این مسئله باعث ایجاد بروز حادثه نشود و نمی‌توان در نقاطی که اصلاً روشنایی نیست ایست بازرسی و نصب دوربین را انجام داد لذا مهم‌ترین مشکل بحث تأمین برق منطقه است و در حال حاضر می‌توان با اقدامات کوتاه‌مدت نظیر استفاده از دوربین‌های مجازی در کاهش سرعت اثرگذار بود همچنین پلیس‌راه در ایام پیک سفر با پخش بروشور همواره سعی بر اطلاع‌رسانی عموم رانندگان دارد با توجه به زمان‌حساس مهاجرت یوز این نهاد می‌تواند در صورت تأمین بروشور یوز کار پخش را در مقابل یگان و در بین راه به رانندگان توزیع کند لیکن افزایش تعداد تابلو و دفترک‌های اطلاع‌رسانی به راننده یک شوک را وارد می‌کند که در زمان رانندگی بتواند با توجه به علائم بااحتیاط بیشتری رانندگی کند.
احداث استراحت گاه نتیجه عکس می‌دهد
امین ولیان، کارشناس یوز جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود: در اینجا باید با سخنان پلیس راهور و اداره راه مخالفت کنم منطقه پیک تردد یوزها در میاندشت تقریباً ۱۲ تا ۱۷کیلومتر است و برخی معتقد هستند با ایجاد استراحت گاه می‌توان مردم را راغب کرد تا در این مکان‌ها استراحت کنند و این وقفه باعث کاهش سرعتشان می‌شود همچنین می‌توان از این وقفه به نفع اشتغال‌زایی و فروش صنایع‌دستی بهره‌مند شد، این تفکر غلط است ما نباید در مجاورت یوز، حضور انسانی داشته باشیم این امر خود به استرسی برای یوز بدل می‌شود دوستان در اشتباه هستند که می‌توان با تجمع مردم از کشتار یوز جلوگیری کرد ما نباید بگذاریم که یوز و انسان باهم تلاقی داشته باشند و همدیگر را ملاقات کنند.
از سوی دیگر باید گفت اگر اصراری به وجود فنس و استراحتگاه وجود دارد حتماً نظرات کارشناسی محیط‌زیست خواسته شود و اداره راه و پلیس راهور به عقیده خود دست‌به‌کاری نزنند چراکه اگر فنس کشی و استراحت گاه غیر کارشناسی باشد دو ایراد بزرگ خواهد داشت نخست اینکه یوز محل تردد خود را تغییر می‌دهد و این ممکن است در مکان‌های دیگر با مخاطرات روبرو شود و دوم اینکه از کوچ صرف‌نظر می‌کند و مجبور به جفت‌گیری با ماده‌های منطقه سکونت خود می‌شود که این جفت‌گیری فامیلی به‌مرور نسل یوزها را ضعیف و غیر مقاوم می‌کند درنهایت هردوی این موارد تهدید هستند.
برای کنترل ترافیک باید استراحتگاه ساخت
نژاد صفوی،مدیرکل راه و ترابری استان سمنان: با این نظرات مخالف نیستیم اما باید بدانیم که۳۰درصد مسافرانی که از محور میامی-عباس‌آباد عبور می‌کنند نقطه‌به‌نقطه استان را می‌شناسند و با آن آشنا هستند همچنین با توجه به اینکه این محور علاوه بر مسیر ترانزیتی مسافران زیارتی نیز دارد می‌توان از ظرفیت همین مردم برای ارتقای جایگاه یوز بهره برد لذا با در نظر گرفتن این حجم افراد فرصت مناسبی را در فرهنگ‌سازی پیش روی ما قرار خواهد داد لذا تا زمانی که فرهنگ‌سازی انجام نشود نمی‌توان از رانندگان انتظار داشت که با سرعت مطمئن و ایمن به خودشان و سرنشینان احترام بگذارند به زبان دیگر تا زمانی که این فرهنگ در رانندگان وجود دارد که با سرعت غیرمطمئن و خواب‌آلودگی رانندگی می‌کنند چقدر می‌توان باور داشت که یک راننده به حیات‌وحش احترام بگذارد و معتقدیم که در حوزه تخلفات رانندگی یک نفر هم زیاد است چراکه تختی یک نفر گاها باعث آسیب‌های غیرقابل‌جبران در حوزه راه‌های استان خواهد شد و تا این اهتمام وجود نداشته باشد کار بسیار سختی است که مخاطبان جاده را متقاعد کنیم که به حیات‌وحش احترام بگذارد.
دامن‌گیر، مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان سمنان: نباید تنها وقت و انرژی خود را بر روی جاده بگذاریم امروز درست است که اکثر تلفات ما در جاده‌ها است اما استرس‌های زیستگاه‌های یوز را نیز باید کاهش داد دوره کوچ یوزها آبان ماه است و دقیقاً در همین زمان گوسفندان وارد زیستگاه‌های یوز می‌شوند در طرح چهارگانه حفاظت محیط‌زیستی که توسط اداره کل محیط‌زیست استان سمنان تحت عنوان‌های مختلف مانند ترویج و آموزش، شناسایی تهدیدات، مشارکت‌های مردمی و سمن‌های محیط‌زیستی و همچنین گشت و کنترل در چهار سطح استان سمنان اجرا می‌شود این امر موردتوجه قرارگرفته و در این زمینه تفاهم‌نامه‌هایی نیز امضاشده‌اند اما باید سرعت کار را افزایش دهیم این موضوع امروز بیان می‌شود و حساسیت‌هایی نیز پیرامون آن وجود دارد اما باید فراتر از این موارد اقدام کنیم برای نجات یوز راه زیادی در پیش است و باید از سطح ملی این موارد پیگیری شوند ما اعتقادداریم که کارکنان محیط‌زیست خالصانه زحمت می‌کشند اما برای نجات یوز باید برنامه‌ریزی مدون داشت که در این برنامه برای مثال پنج‌ساله چه باید کرد؟ از چه ظرفیت‌هایی باید بهره‌مند شد و امروز چه اقداماتی را باید در دستور کار قرار دهند.
امروز برای اینکه بتوانیم ورود و خروج دام را از زیستگاه یوز کاهش دهیم باید اقداماتی فوری در دستور کار قرار دهیم که نیازمند تعامل با منابع طبیعی است امروز یکی از مشکلات ما تعاملات برون‌سازمانی است برای مثال زمانی نصب تابلو توسط محیط‌زیست در سال ۹۱ و ۹۲ صورت پذیرفت اما این نکته را باید گفت که تعامل دستگاه‌های دیگر متأسفانه با ما خوب نبود ما برای نصب تابلو در کنار جاده بارها رایزنی کردیم و درنهایت به ما حریم ۳۰متری جاده را برای این کار مجوز دادند که اصلاً تابلو برای ماشین‌های عبوری قابل‌خواندن نبود که با رایزنی‌های فراوان این میزان به هشت متر تقلیل یافت درنهایت می‌خواهم بگویم اگر تعاملات دستگاهی نباشد نتیجه خوبی نخواهیم گرفت.
لذا باید اقدامات برنامه محور را با تعامل دیگر سازمان‌ها برنامه‌ریزی کرد حفاظت از محیط‌زیست وظیفه و رسالت اداره کل محیط‌زیست است و ما به لحاظ پایش گونه‌های جانوری، علوفه دادن به چهارپایان، مراقبت و برخورد با متخلفان کمر همت بسته‌ایم و اقدامات کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت را در دستور کارداریم اما بازهم به همان موضوع تعامل باید اشاره کرد که در این میان نقش رسانه‌ها نیز اثرگذار است.
محیط‌زیست سمنان چه اقداماتی را در دست دارد؟
ظاهری، معاون محیط زیست سمنان: حساسیت در بین تمام مسئولان به‌خصوص در شاهرود درباره گونه یوز آسیایی خوشبختانه وجود دارد اما از سوی حفاظت از محیط‌زیست نیز باید گفت برخی اقدامات علمی و عملی در پیش‌گرفته شده است اما سئوال اساسی دراین‌بین آن است که آیا حفظ یوز تنها بر عهده محیط‌زیست است یا خیر؟ دراین‌باره باید گفت در برنامه سوم و چهارم توسعه بر طبق قانون مشخص بود که در ابتدای امر مدیریت منابع فعلی با استفاده از کارشناسان خبره در دستور کار قرار گیرد که دراین‌باره محیط‌زیست استان سمنان با در نظر گرفتن چهار قالب ویژه برای اجرای طرح‌های محیط‌زیستی خود در سطح استان اقدامات تأمینی و حفاظتی را آغاز کرده است که یکی از این قالب‌های چهارگانه تنها مخصوص مخاطرات طبیعی در انقراض گونه‌هایی مانند یوز با حمایت جوامع محلی و ادارات است پس این نشان می‌دهد تا پیش از برنامه توسعه پنجم و ششم محیط‌زیست به‌نوبه خود اقدامات تکلیفی خود را به‌خوبی صورت داده است.
علاوه بر این طرح‌ها برنامه پنج‌ساله محیط‌زیست استان سمنان که از پنج سال قبل آغازشده است و تا امروز در حال اجرای آن هستیم یک اقدام ویژه در راستای تحقق کریدور سبز محیط‌زیستی درراه‌های کریدور شمال-جنوب و شرق به غرب بود که در سطح مدیریت طرح‌های راهبردی ویژه منطقه توران مشخص و اجرایی می‌شود این طرح ویژه حتی به کشور نیز ارسال و در ادارات تابعه ابلاغ شد تا درنهایت در قالب اهداف سازمان محیط‌زیست در حد مقدورات این اداره کل، اقدامات لازم برای حفظ گونه یوز شکل بگیرد این طرح قسمت‌های چهارگانه‌ای شامل تنویر افکار عمومی در مناطق چهارگانه محیط‌زیستی استان که یکی از آن‌ها منطقه یوز خیز توران است.
در کنار مشارکت عمومی، استفاده از توانمندی‌های سمن‌ها و ان جی او های زیست‌محیطی فعال و مردمی و درنهایت حضور مداوم در مناطق و گشت زنی برای پایش و مراقبت از گونه‌های نادری مانند یوز آسیایی است که در قالب این طرح خوشبختانه در استان سمنان اجرایی می‌شود این درباره اقدامات محیط‌زیست اما باید گفت در روستاهای خارتوران تا دستجرد و عباس‌آباد دوره‌های فعالیت خوبی از سوی محیط‌زیست شکل‌گرفته است و به‌نوعی باید گفت برای نجات یوز آسیایی نوعی برند سازی در دستور کار است که این امر در سطح بومی و ملی در حال پیگیری است که برگزاری جشنواره‌های مختلف، برنامه‌های فرهنگی و آموزشی و ... ازجمله این اقدامات است لذا باید گفت این حساسیت در مجموعه محیط‌زیست وجود دارد.
درزمینهٔ حفظ یوز اما من معتقد هستم نباید نگاه بخشی و جزیره‌ای داشت باید بدانیم که تمام ما نسبت به نگهداری از این موجود خارق‌العاده مسئول هستیم چراکه این موجود شاخص هرم اکولوژیک منطقه است و در رأس هرم زنجیره غذایی وجود دارد و در نبودش زنجیره نظم خود را برهم‌خورده می‌بیند. اگر یک بخش از زنجیره غذایی آن‌هم در بالاترین قسمت از بین برود قطعاً تمام زنجیره اکولوژیک منطقه برهم خواهد خورد که این تبعاتی برای تمام گونه‌های جانوری و حتی آثاری منفی بر روی زندگی انسان دارد لیکن نمی‌توان بر روی یوز قیمتی گذاشت امروز تهدیداتی که یوز را با مخاطرات روبرو می‌سازد، حضور گله و مردم در زیستگاه این جانور، تصادفات جاده‌ای، مرگ‌ومیر ناشی از بیماری، شکار و ... است که باید برای هریک از آن‌ها به‌صورت جداگانه بحث کرد.
یوز برای همه مهم است در قانون اساسی حتی دستورالعملی وجود دارد که همه ملزم به رعایت محیط‌زیست هستیم و اداره حفاظت از محیط‌زیست تنها نقش هماهنگ‌کننده برنامه‌های مراقبتی از گونه‌های جانوری را دارد از سوی دیگر باید به این قانون اساسی افتخار کنیم چراکه ما تنها کشوری هستیم که در قانون اساسی‌اش به محیط‌زیست اشاره‌شده و این امر نشان می‌دهد عزمی ملی باید پشت پروژه‌های محیط‌زیستی وجود داشته باشد.
فرهنگ محیط‌زیستی‌مان باید تغییر کند
امیرحسین ولیان، دبیر سمن‌های محیط‌زیستی استان سمنان: درباره یوزهای آسیایی باید گفت تا زمانی فرهنگ عمومی نسبت به حیات‌وحش تغییر نکند و داشتن حیات‌وحش غنی و یوزپلنگ را جز ذخایر ملی خود محسوب نکنیم و اگر دامدار و روستایی به چشم مزاحم به یوز که امکان دارد به دام حمله کند نگاه کند شکارچیان مجاز و غیرمجاز ارزش حیات‌وحش را جدی نگیرند مشکل حل نخواهد شد اینجا است که بحث آموزش و فرهنگ‌سازی که رسالت عمده ان جی او ها و تشکل‌های زیست‌محیطی به شمار می‌رود نقش خود را نشان می‌دهد جمعیت دیده‌بان طبیعت بحث آموزش جوامع محلی را بهر عهده گرفته است و کمیته آموزشی محتوای آموزشی را منطبق با نیازهای روستایی تدوین کرده است و با در نظر گرفتن روستای سطوه به‌عنوان پایلوت از پایان هفته بحث جدی آموزش آغاز خواهد شد و باید توجه داشت که اطلاع‌رسانی و آگاه بخشی که به یک روستا ختم نخواهد شد تعداد زیادی روستا و آبادی در حاشیه پارک ملی توران وجود دارد که باید در همه این مناطق مسئله حیات‌وحش روش شود.
مهم‌ترین نکته‌ای که در بحث آموزش جوامع محلی وجود دارد آن است که اغلب روستایی‌ها و دامدارها از بیمه یوزپلنگ و پلنگ بی‌اطلاع هستند به این صورت که اگر این گوشت‌خواران خسارتی به دام یا دامدار وارد کنند بیمه و دولت هزینه آن را متقبل خواهند شد از مفاد این تصمیم دامدار باید آگاهی پیدا کند که اگر در دل کویر پلنگ و یوز به دام حمله کرد در مواجه با آنچه عکس‌العملی از خود بروز دهد.
کشته شدن یوزپلنگ توسط دامدار به علت ترس احتمال حمله ناگهانی یوز، نشان از ناآگاهی دامداران و روستایی‌ها است همچنین باید گفت عکس یوزپلنگی که اخیراً در فضای مجازی منتشر شد بنا بر گزارش پروژه یوز این عکس متعلق به هیچ‌کدام از تلفات یوزهای اخیر نبود و این نشان می‌دهد علاوه بر این موارد تلفات نامحسوس و غیر گزارش‌شده‌ای نیز وجود دارد که به علت ترس از جریمه جز آمار ثبت‌نشده قرار دارد و آموزش اگرچه هست ولی ناکافی است و باید افزایش پیدا کند با توجه به اینکه کشور ما و زیست‌کره توران آخرین میزبان یوز آسیایی در منطقه به شمار می‌رود برای حفاظت ازاین‌گونه ارزشمند نیازمند یک عزم جدی در سطح ملی داریم چراکه چشم جهانیان به این خطه دوخته‌شده که با این تاج سر حیات‌وحش خود چه می‌کنیم یوزپلنگ پرستیژ ملی ما است که نشان دهیم از توانمندی بالایی برخوردار هستیم.
اعتبارات محلی برای یوز کجا هستند؟
نژاد صفوی: جایگاه فرهنگ‌سازی و کاهش حوادث رانندگی درراه‌های استان به‌خصوص در محل‌های کریدور عبور یوزپلنگ، مهم است اگر می‌خواهیم جایگاه واقعی یوز به این صورت که مطرح است ادامه دهیم قدمی درراه محیط‌زیست برداشته نشده است باید برای حفاظت از طبیعت از کلیات به جزئیات حرکت کنیم و برای این هدف سرمایه‌گذاری کنیم بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگر ۱۰ درصد از مردم از آگاهی کافی برخوردار بودند امروز با این حجم تلفات یوزپلنگ مواجه نبودیم و همین امر لزوم فرهنگ‌سازی را بیش‌ازپیش آشکار می‌کند.
اقدامات تبلیغاتی مانند تهیه و پخش بروشور می‌تواند اهمیت یوز آسیایی را بر رانندگان خودروهای عبوری هویدا کند چراکه در اداره راه و ترابری همه‌ساله در ایام پیک سفر و بخصوص نوروز با تهیه بروشور می‌توان به تبلیغ یوز آسیایی پرداخت. همچنین اگر پلیس‌راه در کریدور عبور یوز و نقاط حادثه‌خیز استقرار پیدا کند می‌توانیم با در نظر گرفتن فضایی از منابع طبیعی محوطه‌سازی را اصلاح کنیم و با احداث برج روشنایی بتوانیم پیوند جدیدی بین مردم و محیط‌زیست ایجاد کرد.
امروز باید اندیشید که چرا در اولویت محلی اعتباری برای یوز تدارک دیده نمی‌شود لیکن با توجه به تعهدات وزارت راه، مطالبات پیمانکاران، مطالبات مردمی و تبعات اجتماعی بی‌شک نجات یوز در اولویت وزارت راه و ترابری نخواهد بود ولی تخصیص اعتباری برای یوزپلنگ از سر مجموع اعتبارات ملی عددی است که به‌راحتی از طریق مجلس می‌تواند تصویب شود و این امر بخش انبوهی از نامه‌نگاری‌های را برطرف خواهد کرد. آنچه اداره کل راه و ترابری در این راه انجام می‌دهد مسکن موقتی است و زمانی اجرایی خواهد بود که بخش خصوصی و خیران نیز در این طرح آبروی ملی مشارکت کنند در کشور مراکش باوجود مشکلات رانش زمین، حیات‌وحش و مسائل انسانی سازمان ملل نمایندگان خود را برای بررسی موضوع به منطقه فرستاد و از اعتبارات سازمان ملل مشکلات منطقه رفع شد اگر یوز بحث ملی در کشور است اگر برای ما به‌عنوان تنها کشور دارای یوز دارای اهمیت است باید کار عملیاتی درازمدت را فراتر از بحث‌های استانی را آغاز کنیم.
درباره اعتبارات اما باید گفت؛ باوجود سال اقتصاد مقاومتی توانستیم با بودجه کم ۲۵طرح را به نتیجه برسانیم و اگر اولویت کاهش تلفات جاده‌ای است بازی با اعداد و ارقام نمی‌تواند کاری را انجام دهد مگر آنکه متولی برای تأمین اعتبار در این بخش مشخص شود از سوی دیگر اینکه گفته می‌شود افزایش تابلو ملاک نیست باید گفت درصحنه‌های تصادف و نقاط پرحادثه زمانی کارشناس پلیس‌راه در محل حاضر می‌شود اولین چیزی که عنوان می‌کند افزایش تابلو است و معتقدیم با افزایش تعداد تابلو حساسیت راننده نسبت به کاهش سرعت افزون‌تر خواهد شد.
به نظر من با ارائه صرف آمار و اعداد نمی‌توان کار را پیش برد ابتدا باید تفکیک مسئولیت‌ها در ادارات مختلف شکل بگیرد تا هر نهاد بداند در قبال یوز که سرمایه‌ای ملی محسوب می‌شود چه وظیفه‌ای دارد و چه رسالتی بر گردنش است و همچنین نمایندگان مجلس این سیر انجام وظایف را از مدیران دستگاه‌ها بخواهند تمامی تلفات یوز که متعلق به جاده نیست لذا باید در حوزه‌های دیگر نیز ورود پیدا کرد و به آموزش و فرهنگ‌سازی را به‌عنوان بستر مهم جامعه برای قطع سیر نزولی تعداد یوزها در کشور، ارج نهاد.
رسانه‌ها در مسئله یوز همان‌گونه که مفید محسوب می‌شوند مخرب نیز هستند
ظاهری: درباره نقش رسانه‌ها و اطلاع‌رسانی نکته را باید گفت چندی پیش عکسی از جسد بی‌جان یک یوز در شبکه‌های مجازی منتشر شد و برخی رسانه‌ها بلافاصله و بدون اینکه اصلاً منبع این عکس را بدانند آن را به شهرستان میامی نسبت دادند درحالی‌که اصلاً منبع این عکس معلوم نبود در کدام استان است حتی معلوم نبود این عکس متعلق به کدام سال است اما برخی رسانه‌ها با شانتاژ قصد هوچی گری را داشتند درصورتی‌که بعداً عکس اصلی منتشر شد و در کنار جنازه یوز چندین قطعه بزرگ یخ دیده می‌شد و معلوم شد این عکس در زمستان گرفته‌شده و قطعاً برای امسال نبوده است لذا این را باید گفت که رسانه‌ها در کنار نقش تعاملی خود بعضاً مخرب هم هستند چراکه از محیط‌زیست حتی یک‌بار طی تماس تلفنی هم استعلام نگرفتند و مثال‌های زیادی دراین‌باره وجود دارد که باید به آن پرداخت درنهایت باید گفت ما مخالف حساسیت‌های رسانه‌ای نیستیم اما باید هر واکنشی معقولانه و صحیح باشد نه احساسی و مخرب.
درنهایت راهکار چه می‌تواند باشد؟
امین ولیان:یکی از راهکارهای علمی و بررسی‌شده برای احیای یوز طرحی است که دیده‌بان طبیعت با موضوع یوز در۱۰مطرح کرده است که این طرح ۱۰محل تردد کریدوری مهاجرت یوز در کشور را شناسایی کرده و با پل‌های روگذر که به شکل ناهمواری‌های طبیعی محیط زیستی ساخته می‌شوند، آن‌ها را به هم متصل می‌کند به این شکل تلاقی یوز و جاده منتفی خواهد شد و یوزها به‌جای عبور از روی جاده از روگذر تردد می‌کنند این طرح البته اعتباراتی را می‌طلبد که باید مسئولان برای تأمین آن در سطح ملی اهتمام داشته باشند از سوی دیگر یکی از کارهای ویژه‌ای که امروز هم در شاهرود انجام می‌شود، آموزش مجامع محلی درباره یوز است هم‌اکنون روستای سطوه به‌عنوان پایلوت آموزش به مجامع محلی قرار دارد و کارشناسان یوز و محیط‌زیست با حضور در آن مکان‌ها به آموزش مردم بومی می‌پردازند برای مثال مردم نمی‌دانند که یوزها بیمه هستند و نیازی نیست در صورت حمله احتمالی برای شکار یک بزغاله، یوز را مورد اصابت قرارداد و یا سگ‌های گله را به جان موجود بی‌گناه انداخت چراکه ذات این موجود شکارچی است لیکن مردم باید بدانند که دولت تمام و کمال خسارات آن‌ها را پرداخت می‌کند چراکه تمام یوزهای ایران‌زمین بیمه هستند و هیچ نگرانی برای چوپانان وجود ندارد.
در هفت سال اخیر متأسفانه ۱۴یوز کشته‌شده‌اند که هفت مورد در اصابت با خودرو و هفت مورد توسط شکارچیان شکار شده‌اند این آمار متأسفانه بسیار بالا است و بخشی از آن به عدم آگاهی جوامع محلی بازمی‌گردد امروز گوسفندداران بدون هیچ اطلاعی تعداد زیادی سگ گله را همراه خود به زیستگاه یوزها وارد می‌کنند درحالی‌که در آنجا جانور خطرناکی برای گوسفندان مثل پلنگ و گرگ اصلاً وجود ندارد و تنها یک سگ آن‌هم برای هشدار دادن به چوپان کافی است اما برخی به‌اشتباه از یوز تلقی پلنگ رادارند و حتی به سگ‌ها گرفتن و خفه کردن این مخلوق زیبای خدا را آموزش می‌دهند لیکن با فرهنگ‌سازی و آموزش می‌توان تا حد زیادی جلوی این موضوع را گرفت.
راه‌حل سوم دست برداشتن از احداث راه‌های بی‌مورد مانند جاده دستجرد-عباس‌آباد است متأسفانه این راه با اختلاف سطح راه و دشت نیازمند حجم وسیعی از عملیات عمرانی و اعتبارات نجومی است که درنهایت چه چیزی را عاید مردم می‌کند جز اینکه تردد پنج هزار نفر در سال را مهیا خواهد کرد این منطقه در مجموعه یک هزار نفر جمعیت دارد و در سال پذیرای چه میزان مسافر خواهد بود که این‌چنین حجم تخریب محیط‌زیست آن‌هم درست در وسط زیستگاه آهو، کل، بز، قوچ، میش، یوز و ... با اصرار برخی صورت می‌گیرد لذا باید از اصرار بی‌مورد دست کشید.
از سوی دیگر با احداث جاده و حضور دام‌ها در زیستگاه‌ها، به‌مرور زیستگاه یوز به پاتوقی برای انسان بدل می‌شود و همین تعداد اندک یوز نیز محکوم‌به مرگ خواهند بود ما نمی‌گوییم که شغل دامداران را باید از آن‌ها گرفت بلکه به آن‌ها مرتع جایگزین ارائه شود و آن‌ها نباید دغدغه‌ای داشته باشند از سوی دیگر عاجزانه از محیط‌زیست می‌خواهیم تا از صدور جواز شکار پرندگان در زیستگاه یوز خودداری کند چراکه علناً شاهد حضور شکارچیان مسلح در این زیستگاه‌ها هم‌زمان با مهرماه هستیم که این امر نگهداری از یوز را غیرممکن می‌سازد.
موضوع آخر بحث ایجاد کارگروه ملی حفاظت از یوز جمعیت دیده‌بان طبیعت است که می‌تواند حساسیت‌های مجامع ملی را نسبت به این مخلوق شگفت‌انگیز خداوند منان برانگیزاند و عضویت چهره‌های شاخص در آن می‌تواند به این مهم کمک شایانی کند اما درباره برخی طرح‌هایی که توسط اداره راه و ... مطرح می‌شود باید گفت فنس کشی به‌تنهایی نمی‌تواند فایده‌ای داشته باشد چراکه حیوان یا مسیر خود را تغییر می‌دهد و بازهم از روی جاده عبور می‌کند و یا به محیط خود بازمی‌گردد باهم خونانش جفت‌گیری می‌کند و مشکلات ژنتیکی باعث نابودی‌اش می‌شود لیکن باید فنس کشی در کنار احداث روگذر باشد.
اعتبارات ما محدود است
نژاد صفوی:درباره فنس کشی و روگذر باید یک موضوع را گفت احداث روگذر بر روی اتوبان امروز ۳۰ تا ۴۰ میلیارد تومان هزینه در بردارد و من در اداره کل راه و ترابری استان سمنان به شما می‌گویم تا زمان روی کار آمدن نوادگان ما نیز این کار شدنی نیست چراکه امروز اگر یک میلیارد تومان به اعتبارات اداره کل راه و ترابری استان سمنان افزوده شود، بنده شخصاً سه پروژه حساس اداره راه را به اتمام می‌رسانم از سوی دیگر اگر بگویم یوز اولویت وزارت راه و اداره کل راه و ترابری استان سمنان است، اشتباه کرده‌ام لذا آن‌قدر پروژه‌ها و طرح‌های فراوانی در مجموعه راه‌سازی وجود دارد که دیگر اعتباراتی به یوز نمی‌رسد اما این بدان معنا نیست که ما مقوله یوز را درک نکرده و یا دغدغه‌ای درباره آن نداریم همان‌طور که بیان شد نصب دوربین‌های مجازی و تابلوها توسط اداره کل راه و ترابری استان سمنان صورت گرفته و خواهد گرفت اما ما نیز در حد توانمان می‌توانیم اقدام کنیم.
امین ولیان: در طرح یوزدر۱۰طرح ۱۰محل تردد کریدوری مهاجرت یوز در کشور را شناسایی کرده و با پل‌های روگذر که به شکل ناهمواری‌های طبیعی محیط زیستی ساخته می‌شوند، آن‌ها را به هم متصل می‌کند به این شکل تلاقی یوز و جاده منتفی خواهد شدراه‌حل دیگر دست برداشتن از احداث راه‌های بی‌مورد مانند جاده دستجرد-عباس‌آباد
ساير اخبار در موضوع «اجتماعی»:
• دستگیری دزد سیم و کابل با پوشش مامور برق در سبزوار
• سارق خانه‌باغ‌های سبزوار به دام افتاد
• نمایشگاه عکس هنرمند سبزواری برای کمک به معلولان
• ۲ واحد تولید نان روغنی در داورزن پلمب شد
• شکارچیان باقرقره در «روداب» سبزوار به دام افتادند
