اخبار سبزوار پيام : اجتماعی

شهرستان سبزوار با قدمت هزاران سال در مسیر جاده قدیم ابریشم قرار دارد و بر اساس مستندات تاریخی این شهرستان مظهر تمدنی سامان پارت محسوب می شود و در گذشته آن را سیبویه، سبزه زار و بیهق نیز می نامیدند.

شخصیتهای برجسته ای همچون حاج ملاهادی سبزواری، ابوالفضل بیهقی، ابوالحسن علی بن زید بیهقی، ملاحسین واعظ کاشفی، سیدعبدالاعلی موسوی سبزواری، استاد محمدتقی شریعتی و دکتر علی شریعتی از این خطه به عرصه دین و فرهنگ ایران زمین پاگذاشتند.

سبزوار که ازآن به عنوان شهر آیین های نستوه یاد می کنند با بیش از هزار اثر تاریخی در حاشیه جاده های اصلی تهران - مشهد قرار دارد.

بناهای تاریخی و فرهنگی سبزوار شامل آثاری از جمله اماکن مذهبی، آرامگاههای مفاخر و مشاهیر، خانه های قدیمی، کاروانسراها، محوطه های تاریخی و باستانی است.

* تپه باستانی دامغانیها

این تپه در حاشیه جاده سبزوار - مشهد و در کنار آرامستان سبزوار واقع شده و دارای ز هفت هزار قدمت است. کاووشهای مختلفی از سوی کارشناسان سازمان میراث فرهنگی در این محل انجام ده و آثار کشف شده آن در محل موزه شهر سبزوار نگهداری می شود.

* مناره خسروگرد سبزوار

مناره خسروگرد واقع در ۱۰ کیلومتری غرب شهر سبزوار مربوط به قرن ششم هجری قمری است. این میل آجری سال ۵۰۵ هجری قمری به دستور 'تاج الدوله ابوالقاسم بن سعید' مصادف با حکومت سلجوقیان احداث شده است. 

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ارتفاع این میل به ۳۸ متر می‌رسد و در بالای آن دو رشته کتیبه کوفی و تزئینات لوزی شکل دیده می‌شود. تاریخ کتیبه به سال ۵۰۵ هجری قمری است. یکی از قدیمی ترین و بلندترین مناره های تاریخی ایران در عهد خود بوده و بر اساس کاوشهای باستانشناسی مناره خسروگرد میل تک و منفردی است که به منظور راهیابی کاروانیان بر سر راه جاده موسوم به ابریشم احداث شده و همچون فانوس دریایی در کویر نقش راهنمای کاروانیان را بر عهده داشته است.

* مقبره ملاهادی سبزواری 

این آرامگاه در ضلع جنوب غربی فلکه کارگر شهر سبزوار به دستور یوسف مستوفی الممالک ساخته شد. در گذشته بر روی این آرامگاه صندوق چوبی سبز رنگی قرار داشت ولی اکنون به سنگ مرمر سفید مبدل شده و تمام بنای آرامگاه آجری و مساحت زیر بنای آن 370 مترمربع است. سقف گنبد و چهار ایوان آن نیز در سالهای اخیر آیینه کاری شده است.

در محوطه این مکان از نزدیکان حکیم همچون ملامحمد سبزواری فرزند ارشدش و حاج شیخ ولی الله اسراری و تنی چند از علما و بزرگان دفن شده اند.

* آرامگاه کاشفی 

از آرامگاه اسرار تا بنای یادمان ملاحسین واعظ کاشفی در خیابان شهدای سبزوار راهی نیست بنایی که تلفیقی از معماری کهن ایرانی با اسلوب جدید است.

این آرامگاه متعلق به مولانا کمال الدین مشهور به واعظ سبزواری متوفی به سال 910 هجری قمری است. وی از فضلای نامی اواخر عهد تیموری بود و اثر معروف روضه الشهدا متعلق به این شخصیت بزرگ است که در آن روضه های عاشورا و ماه محرم گردآوری شده است.

* کاروانسرای تاریخی فرامرزخان

این بنا در جبهه غربی میدان کارگر سبزوار قرار دارد و این رباط از نوع کاروانسراهای چهار ایوانی است که به استناد وقفنامه موجود در سال 1291 هجری قمری توسط حاج فرامرزخان سبزواری جهت استفاده زوار حضرت امام رضا(ع) در کنار شاهراه خراسان ساخته شده است.

ورودی این رباط از بخش جنوبی و از طریق یک هشتی به ایوان جنوبی منتهی می شود. صحن رباط روباز بوده و علاوه بر چهار ایوان اصلی غرفه هایی نیز مشرف به صحن ساخته شده است.

در انتهای غرفه ها حجره هایی تعبیه شده که در پشت اتاق شمالی، شرقی و غربی سالنهای طویل جهت مال بند یا طویله در نظر گرفته شده است. در حال حاضر موزه های مردمشناسی، وقف و شهدا سبزوار در همین مکان دایر است. 

* مسجدجامع 

بنای مسجدجامع سبزوار که به حدود نیمه دوم قرن هشتم هجری می رسد به دست خواجه علی موید حاکم سربداری ساخته شده و مساحت این مسجد که در ضلع جنوبی خیابان بیهق سبزوار تقریبا روبروی امام زاده یحیی قرار گرفته چهار هزار مترمربع شامل 2هزار 853 مترمربع زیربنا و یک هزار و 165 مترمربع فضا و محوطه است.

این مسجد دو ایوان شمالی و جنوبی دارد که تغییر نکرده و اصالت خود را حفظ کرده است و ایوان جنوبی از بناهای دیگر مسجد زیباتر و مهمتر است و این ایوان با دو مناره آجری در ضلع غربی و شرقی محوطه دو شبستان و مسجد واقع شده، ایوان شمالی نیز آجری است و 14 متر ارتفاع دارد و دو مناره کوتاه و کوچک بر بالای آن دیده می شود که در راهرو چپ و راست این ایوان برای ورود و خروج استفاده می شود.

معروف است که شیخ خلیفه از بزرگان و مبارزان دوران مغول در این مسجد به دار آویخته شده است.

* بقعه امامزاده یحیی بن موسی بن جعفر(ع)

امام زاده یحیی معروفترین زیارتگاه مذهبی در سبزوار است که در مرکز شهر تقاطع خیابان بیهق و خیابان اسرار قرار گرفته است. این بقعه متبرکه به احتمال قوی در قرن ششم هجری قمری ساخته شده و در آغاز بنایی ساده داشته با چهار غرفه که بعدها به آن ایوان، مناره و اتاقهایی اضافه کرده اند. داخل آن مزین به کاشیکاری، سنگ، آیینه و گچکاری است.

گنبد امامزاده 14 متر بلندی دارد و ارتفاع مناره های طرف 29 متر است به علاوه دو مناره کوچک نیز در دو طرف گنبد وجود دارد و همچنین در اطراف حرم عده ای از علمای ربانی و مومنین سبزوار دفن شده اند.

* بقعه امامزاده شعیب بن موسی بن جعفر(ع)

در ضلع جنوبی خیابان طبرسی سبزوار بقعه متبرکه امامزاده شعیب قرار دارد. در گذشته این محل گورستان عمومی و خارج از حصار و باروی شهر بوده است. اکنون حرم این بقعه دارای چهار ایوان کوچک در چهار طرف آن است. 

تمام دیواره حرم و ایوانها آیینه کاری شده و ضریح امام زاده در وسط قرارداردو این ضریح بسیار زیبا از نقره ساخته شده و ستونهای آن مطلا می باشد. دو مناره و گلدسته به بلندی 25 متر یکی در شمال غربی و یکی در جنوب شرقی صحن این بقعه وجود دارد. بنای این مزار احتمالا مربوط به عهد صفوی بوده و کار تمام بنا در داخل گنبد و ایوانها نوسازی است.

* حمام قدیمی قیصریه 

قیصریه یکی از چندین حمام قدیمی موجود در سبزوار می باشد که در کنار راسته بازار قدیم قرار دارد. این بنا در مجاورت بناهایی چون مدرسه فخریه، سرای حقیران و محله کلاه فرنگی از چند سال پیش که عملکرد اصلی خود را از دست داد متروکه شده بود تا اینکه مالکین بنا با همکاری میراث فرهنگی سبزوار قسمتی از آن را احیا کردند. این بنای متعلق به دوره قاجار، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

* بازار سرپوش سبزوار 

شهر سبزوار به دلیل تجاری بودن دارای بازارهای متعددی بوده است که در حال حاضر فقط بازار سرپوش و حاج زمان از آنها باقی مانده و این بازار در امتداد بازار حاج زمان بوده ولی به دلیل احداث خیابان بیهق این دو بازار از همدیگر فاصله گرفته اند.

بازار سرپوش حدود 140 متر طول و در مجموع 9 مسیر ورودی و خروجی دارد که چهار خروجی آن مربوط به خیابان اسرار است.

بازار سرپوش هم اینک 85 حجره و مغازه دارد که اغلب به کار طلا و پارچه مشغول هستند. این مجموعه تاریخی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

* مصلای تاریخی سبزوار 

مصلای تاریخی سبزوار یکی از زیباترین بناهای بر جای مانده از حکومت سربداران است و مردم سبزوار در این مکان که قدیمی ترین مصلای تاریخی در خراسان رضوی است از دیر زمان نمازهای عید و جمعه و نیز نماز استسقاء را برگزار کرده اند.

بنای کنونی که در ابتدای ورودی قبرستان شهر معروف به بهشت شهدا قرار دارد از ابنیه عهد صفوی با زیربنای242 متر است و فضایی در حدود یک هکتار در اطراف آن قرار دارد.

سقف 11 متری مصلا بسیار عالی و ماهرانه ساخته شده و از لحاظ ظرافت، مهارت و زدن ضربی جناغی در سایر ابنیه خراسان کمتر دیده می شود.

* مسجد پامنار 

مسجد پامنار در خیابان بیهق و در مرکز شهر سبزوار واقع است و بنابر قول مشهور این مسجد به سال 266 هجری قمری در زمان خلافت المتعمدبالله عباسی و به هنگام امارت امیر احمدبن عبدالله خجستانی در خراسان بنا شده و پیش از این مسجد آدینه بیهق نیز نامیده می شد.

این مسجد در سال 317 هجری قمری به وسیله امیر ابوالفضل بازسازی شده و این مسجد به همت پیرزنی مومنه و نیکوکار ساخته شده و مساحت فعلی آن 934 متر مربع است.

* یخدانهای قدیمی 

شرایط آب و هوایی سبزوار به دلیل کویری بودن منطقه و تابستانهای گرم مردم را نیازمند مصرف آب خنک می کرد لذا به فکر ایجاد بناهایی همچون، یخدان و آب انبار شدند. بر این اساس سبزوار دارای چندین مجموعه یخدان بوده که در حال حاضر از کل آنها 9 یخدان بطور پراکنده در حاشیه جنوب شهر باقیمانده که در کنار جاده کمربندی تهران مشهد واقع هستند.

ویژگی معماری یخدانها طوری است که انبارهای یخ پایین تر از سطح زمین واقع و در روی آن گنبد رفیع و ضخیمی از آجر وخشت گذاشته شده و این مجموعه متعلق به دوره قاجار در فهرست ملی ایران به ثبت رسیده است. ایرنا/103