اخبار سبزوار پيام : فرهنگی و هنری

سبزوار که در گذشته هاي دورتر نام "بيهق" را بر خود داشته است، بزرگان و شخصيت هاي برجسته و تاثيرگذاري چون حکيم شرق حاج ملاهادي سبزواري، دبير چيره دست و نامي ابوالفضل بيهقي، مورخ نامدار ابوالحسن علي بن زيد بيهقي، عالم و واعظ مشهور ملاحسين واعظ کاشفي، مرجع عاليقدر عالم تشيع سيدعبدالاعلي موسوي سبزواري، مفسر قرآن و دين پژوه بزرگ استاد محمدتقي شريعتي و فرزند برومندش دکتر علي شريعتي را به عرصه دين و فرهنگ ايران زمين معرفي کرده است.

سبزوار با ??? اثر تاريخي و فرهنگي شناسايي شده، دهها بقعه متبرک و ديگر جاذبه هاي گردشگري در ??? کيلومتري غرب مشهد در چهارراه ارتباطي شرق و غرب، شمال و جنوب واقع است و استقرار آن در حاشيه جاده هاي اصلي تهران- مشهد، بجنورد - کاشمر، جاده ترانزيتي سبزوار- قوچان، نقش بازرگاني و تاريخي اين خطه را در عصر رونق جاده کهن ابريشم به ذهن مي آورد.

گردشگران و مسافراني که در ايام نوروز از سبزوار گذر مي کنند مي توانند با بازديد از بناهاي تاريخي و فرهنگي اين شهرستان شامل آثاري از جمله اماکن مذهبي، آرامگاه هاي مفاخر و مشاهير، خانه هاي قديمي، کاروانسراها، محوطه هاي تاريخي و باستاني و نيز روستاهاي گردشگري و ييلاقي منطقه، با پيشينه و تاريخ اين قطعه از خراسان بيشتر آشنا شوند.

پايتخت حکومت سربداران، چشم‌انتظار گردشگران نوروزي 

مزار حکيم سبزواري

بناي آرامگاه حکيم حاج ملاهادي سبزواري در ضلع جنوب غربي فلکه کارگر واقع شده که به دستور يوسف مستوفي الممالک ساخته شده است. در گذشته ها بر روي اين آرامگاه صندوق چوبي سبز رنگي قرار داشت که بعدها جاي خود را به سنگ مرمر سفيدي داد. تمام بناي اين آرامگاه آجري و مساحت زيربناي آن ??? مترمربع است. سقف گنبد و چهار ايوان آن نيز در سالهاي اخير آيينه کاري شده است.

بر سنگ مزار حکيم سروده اي از يکي از ارادتمندان وي حک شده است که تاريخ وفات فيلسوف شرق (سال ????) را به حروف "ابجد" در خود دارد:

اسرار چو از جهان بدر شد

از فرش به عرش ناله بر شد

تاريخ وفاتش ار بپرسند

گويم "که نمرد زنده تر شد"

در محوطه آرامگاه حکيم سبزواري، که در اشعار خود به "اسرار" تخلص مي کرد، شماري از از نزديکان حکيم همچون ملامحمد سبزواري فرزند ارشد وي، حاج شيخ ولي الله اسراري و تني چند از علما و بزرگان شهر دفن شده اند.

پايتخت حکومت سربداران، چشم‌انتظار گردشگران نوروزي 

آرامگاه واعظ کاشفي

از آرامگاه اسرار تا بناي يادمان ملاحسين واعظ کاشفي در خيابان شهداي سبزوار راهي نيست، بنايي که تلفيقي از معماري کهن ايراني با اسلوب جديد است.

کمال‌الدين حسين بن علي سبزواري (??? ه‍ ق – ??? ه‍ ق) مشهور به مولانا حسين واعظ کاشفي، نويسنده پرکار، عالم جامع‌العلوم، منجم، مفسر قرآن، رياضي‌دان و واعظ تأثيرگذار در عصر تيموريان بود.

عمده شهرت او به واسطه? نگارش مقتل روضه الشهدا است که در دوران صفويه براي اجراي تعزيه و روضه خواني مورد استفاده قرار مي‌گرفت.

کاشفي تخلص او بود و از آنجا که به وعظ و نصيحت مردم مي‌پرداخت به واعظ مشهور شد.

کاشفي در هرات مورد حمايت بي‌دريغ سلطان حسين بايقرا و امير علي‌شير نوايي بود و در مدت اقامت در آن شهر به‌طور مرتب در مراکز حساس حکومتي و فرهنگي به وعظ و سخنراني مي‌پرداخت.

آواز و انشاي کاشفي آنقدر مورد پسند عامه مردم و اهل علم بود که در مجالس وعظ او جاي نشستن پيدا نمي‌شد و حتي مقامات بلندپايه حکومتي نيز در مجالس او حاضر مي‌شدند.

پايتخت حکومت سربداران، چشم‌انتظار گردشگران نوروزي 

کاروانسراي تاريخي فرامرزخان

اين بنا در جبهه غربي ميدان کارگر سبزوار قرار دارد. رباط کانون از نوع کاروانسراهاي چهار ايواني است که به استناد وقفنامه موجود در سال ???? هجري قمري توسط حاج فرامرزخان سبزواري به نيت استفاده زوار حضرت امام رضا(ع) در کنار شاهراه خراسان ساخته شده است.

ورودي اين رباط از بخش جنوبي و از طريق يک هشتي به ايوان جنوبي منتهي مي شود. صحن رباط روباز بوده و علاوه بر چهار ايوان اصلي، در آن غرفه هايي نيز مشرف به صحن ساخته شده است.

در انتهاي غرفه ها حجره هايي تعبيه شده و در پشت اتاق شمالي، شرقي و غربي سالن هايي بلند به منظور مال بند يا طويله در نظر گرفته شده است.

در حال حاضر موزه هاي مردمشناسي، وقف و شهداي سبزوار در همين مکان داير است.

پايتخت حکومت سربداران، چشم‌انتظار گردشگران نوروزي 

مسجد جامع

بناي مسجد جامع سبزوار که قدمت آن به حدود نيمه دوم قرن هشتم هجري مي رسد به دست "خواجه علي مويد"، حاکم سربداري ساخته شده است.

مساحت اين مسجد که در ضلع جنوبي خيابان بيهق سبزوار تقريبا روبه روي امام زاده يحيي (ع) قرار گرفته، چهار هزار مترمربع شامل ? هزار و ??? مترمربع زيربنا و هزار و ??? مترمربع فضا و محوطه دارد.

اين مسجد ? ايوان شمالي و جنوبي دارد که تغيير چنداني نکرده و همچنان اصالت خود را حفظ کرده است.

ايوان جنوبي از بناهاي ديگر مسجد زيباتر و مهمتر است. اين ايوان با ? مناره آجري در ضلع غربي و شرقي محوطه شبستان مسجد واقع شده، ايوان شمالي نيز آجري است و ?? متر ارتفاع دارد و ? مناره کوتاه و کوچک بر بالاي آن ديده مي شود که راهرو چپ و راست اين ايوان براي ورود و خروج استفاده مي شود.

بقعه امامزاده يحيي بن موسي بن جعفر(ع)

امام زاده يحيي، معروفترين زيارتگاه مذهبي در سبزوار است که در مرکز شهر در تقاطع خيابان هاي بيهق و اسرار قرار گرفته است.

اين بقعه متبرکه به احتمال قوي در قرن ششم هجري قمري ساخته شده و در آغاز بنايي ساده داشته با چهار غرفه، که بعدها به آن ايوان، مناره و اتاقهايي اضافه کرده اند.

داخل آن مزين به کاشيکاري، سنگ، آيينه و گچکاري است.

گنبد امامزاده ?? متر بلندي دارد و ارتفاع مناره هاي اصلي آن ?? متر است به علاوه ? مناره کوچک نيز در ? طرف گنبد وجود دارد و در اطراف حرم عده اي از علماي رباني و مومنين سبزوار دفن شده اند.

پايتخت حکومت سربداران، چشم‌انتظار گردشگران نوروزي 

بقعه امامزاده شعيب بن موسي بن جعفر(ع)

در ضلع جنوبي خيابان طبرسي سبزوار، بقعه متبرکه امامزاده شعيب قرار دارد. در گذشته اين محل گورستان عمومي و خارج از حصار و باروي شهر بوده است.

اکنون حرم اين بقعه داراي چهار ايوان کوچک در چهار طرف آن است که تمام ديواره حرم و ايوانها آيينه کاري شده و ضريح امامزاده در وسط آن قرار دارد.

اين ضريح بسيار زيبا از نقره ساخته شده و ستونهاي آن مطلا است و ? مناره و گلدسته به بلندي ?? متر يکي در شمال غربي و ديگري در جنوب شرقي صحن اين بقعه به چشم مي خورد.

بناي اين مزار احتمالا مربوط به عهد صفوي بوده است که بعدها داخل گنبد و ايوانهاي آن نوسازي شده است.

حمام قديمي قيصريه

قيصريه يکي از چندين حمام قديمي موجود در سبزوار است که در کنار راسته بازار قديم قرار دارد. اين راسته اکنون تبديل به خيابان مشهور و اصلي بيهق شده است.

حمام قيصريه واقع در مجاورت بناهايي چون مدرسه فخريه، سراي حقيران و محله کلاه فرنگي، از چند سال پيش که عملکرد اصلي خود را از دست داد، متروکه شده بود تا اينکه مالکان بنا با همکاري ميراث فرهنگي سبزوار قسمتي از آن را احيا کردند.

اين بناي متعلق به دوره قاجار در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پايتخت حکومت سربداران، چشم‌انتظار گردشگران نوروزي 

مناره خسروگرد

اين اثر تاريخي واقع در ?? کيلومتري غرب شهر سبزوار، مربوط به قرن ششم هجري قمري است. اين ميل به سال ??? هجري قمري به دستور «تاج الدوله ابوالقاسم بن سعيد» مصادف با دوره حکومت سلجوقيان احداث شده است.

اين اثر که در تاريخ ?? دي ???? با شماره ثبت ?? به‌عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده از بناهاي ديدني سبزوار به حساب مي‌آيد. ارتفاع آن به ?? متر مي‌رسد و در بالاي آن ? رشته کتيبه کوفي و تزيينات لوزي شکل ديده مي‌شود. تاريخ کتيبه به سال ??? هجري قمري است.

قدمت اين مناره به حدود ??? سال قبل بازمي‌گردد، که يکي از قديمي‌ترين و بلند ارتفاع‌ترين مناره‌هاي تاريخي ايران در عهد خود بوده است.

بر اساس کاوش‌هاي باستان‌شناسي، مناره خسروگرد ميل تکي است که به منظور راهيابي کاروانيان بر سر راه جاده موسوم به ابريشم ساخته شده و همچون فانوس دريايي در کوير نقش راهنماي کاروانيان را برعهده داشته است.

پايتخت حکومت سربداران، چشم‌انتظار گردشگران نوروزي 

بازارچه سنتي سبزوار

شهر سبزوار به دليل تجاري بودن داراي بازارهاي متعددي بوده است که در حال حاضر از آنها تنها ? بازار "سرپوش" و "حاج زمان" باقي مانده است.

بازار سرپوش در گذشته هاي دور در امتداد بازار حاج زمان بوده است ولي بعدها و با ايجاد خيابان بيهق، اين دو بازار از همديگر جدا افتاده اند.

بازار سرپوش حدود ??? متر طول و در مجموع ? مسير ورودي و خروجي دارد که چهار خروجي آن مربوط به خيابان اسرار و سه خروجي مربوط به سراهاي دودر، پنبه اي ها و هاشم آبادي، يک خروجي به راسته قنادها و خروجي آخر که در واقع مسير اصلي بازار است به خيابان بيهق باز مي شود.

در حال حاضر بازار سرپوش حدود ?? حجره و مغازه دارد که اغلب به کار طلافروشي و پارچه فروشي مشغول هستند. اين مجموعه تاريخي در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.

پايتخت حکومت سربداران، چشم‌انتظار گردشگران نوروزي 

مصلاي تاريخي سبزوار

مصلاي تاريخي سبزوار يکي از زيباترين ابنيه برجاي مانده از دوران حکومت سربداران است. مردم سبزوار در اين مکان که قديمي ترين مصلاي تاريخي در خطه خراسان بوده است از ديرزمان نمازهاي عيد و جمعه و نيز نماز استسقا را برپاي مي داشته اند و بعد از انقلاب اسلامي جايگاه نماز جمعه سبزوار نيز در نزديکي آن ساخته شد.

بناي کنوني مصلي، که در ابتداي ورودي قبرستان شهر معروف به "بهشت شهدا" قرار دارد از ابنيه عهد صفوي با زيربناي ??? متر است و فضايي در حدود يک هکتار در اطراف آن قرار دارد.

سقف ?? متري مصلا بسيار عالي و ماهرانه ساخته شده و ظرافت و مهارتي که در زدن ضربي جناغي اين بنا به کار رفته، در ساير ابنيه خراسان کمتر ديده مي شود.

مسجد پامنار

مسجد پامنار در خيابان بيهق و در مرکز شهر سبزوار واقع است. بنابر قول مشهور اين مسجد به سال ??? هجري قمري در زمان خلافت المتعمدبالله عباسي و به هنگام امارت امير احمدبن عبدالله خجستاني در خراسان بنا شده و پيش از اين مسجد آدينه بيهق نيز ناميده مي شده است.

در سال ??? هجري قمري به وسيله امير ابوالفضل بازسازي شده است. اين مسجد به همت پيرزني مومنه و نيکوکار ساخته شده است.

مساحت فعلي مسجد پامنار??? متر مربع است. مناره مسجد پامنار نيز در حال حاضر پنج متر ارتفاع دارد و برفراز آن نيز کتيبه اي با خط کوفي وجود دارد.

پايتخت حکومت سربداران، چشم‌انتظار گردشگران نوروزي 

يخدان‌هاي قديمي

شرايط آب و هوايي سبزوار به دليل کويري بودن منطقه و تابستان هاي گرم که مردم را نيازمند مصرف آب خنک مي کرد، چنين حکم مي کرد که مردم به فکر ايجاد بناهايي همچون، يخدان و آب انبار باشند.

بر اين اساس سبزوار داراي چندين مجموعه يخدان بوده است که در حال حاضر از کل آنها ? يخدان به طور پراکنده در حاشيه جنوبي شهر باقي مانده که در کنار جاده کمربندي تهران - مشهد واقع هستند.

ويژگي معماري يخدانها طوري است که انبارهاي يخ پايين تر از سطح زمين واقع و در روي آن گنبد رفيع و ضخيمي از آجر وخشت استوار شده است. اين مجموعه متعلق به دوره قاجار در فهرست ملي ايران به ثبت رسيده است.

پايتخت حکومت سربداران، چشم‌انتظار گردشگران نوروزي 

روستاي کوهستاني و ماسوله اي افچنگ

روستاي اَفچَنگ (Afchang) واقع در ?? کيلومتري شمال غربي شهر سبزوار، يکي از زيباترين و خوش آب و هواترين روستاهاي اين شهرستان و از مناطق تفريحي و ييلاقي سبزوار محسوب مي شود که بدون شک مناظر و چشم اندازهاي بکر آن نفس هر بيننده اي را در سينه حبس مي کند.

اين روستا به دليل واقع شدن در کوهپايه هاي جنوبي البرز شرقي از طبيعتي سبز و چشم نواز با چشمه هايي پر از آب گوارا برخوردار است.

وجه تسميه اين روستا را "هفت جنگ" دانسته اند که گويا به دليل جنگ هاي متعدد در اين روستا عليه ظلم و جور حاکمان مستبد، به آن هفت جنگ گفته مي شود. برخي نيز وجه تسميه اي ديگر براي آن ذکر کرده اند چرا که در دل چند کوه قرار گرفته و احتمالا به همين سبب به آن افچنگ (تغيير يافته هفت چنگ) گفته مي شود.

وجود درختان سرسبز، چشمه سارهاي روان با آب خنک و گوارا، دامنه هاي پرشيب کوهستاني و دره هاي مجاور افچنگ، نگاه هر بيننده اي را خيره مي کند؛ اما يقينا مردمان ساکن در نواحي کويري و بياباني بيشتر از ديگران قدر اين مناظر را مي دانند.

معماري خانه هاي افچنگ حالت پلکاني دارد و اگر از اين روستا به عنوان ماسوله سبزوار ياد شود، سخني به گزافه نيست چرا که قرار گرفتن در دل کوه و نحوه چيدمان منازل و خانه ها در نگاه اول شهر ماسوله را به ذهن متبادر مي کند.

پايتخت حکومت سربداران، چشم‌انتظار گردشگران نوروزي 

روستاي هدف گردشگري طبس

روستاي گردشگري طبس واقع در ?? کيلومتري شهر سبزوار، داراي آب و هوايي ييلاقي بوده و در بين کوه هاي شمالي اين شهر قرار گرفته است.

اين روستا که نسبت به سبزوار در نقطه مرتفع تري قرار دارد، به دليل بارش هاي فراوان باران و برف، در تابستان آب و هوايي معتدل و خنک دارد و با داشتن دره هاي سرسبز، آبشارها، کوه هاي بلند، رودخانه و مناظر چشم نواز پيراموني، گردشگران و مسافران بسياري را به خود جذب مي کند، به گونه اي که مردم شهر سبزوار نيز بخش زيادي از اوقات فراغت خود را در اين منطقه سپري مي کنند و عده زيادي نيز به خريد زمين و ساختن خانه ويلا در محدوده اين روستا روي آورده اند.

قدمت اين روستا را مربوط به ??? سال پيش عنوان مي کنند و زماني که شهر سبزوار به چهار قسمت تقسيم مي شده، اين روستا جزو يکي از اين تقسيمات به شمار مي آمده است.

دلبر، زعفرانيه و بيد نيز از جمله ديگر روستاهاي هدف گردشگري شهرستان سبزوار هستند که هر يک با توجه به طبيعت زيبا، بافت تاريخي و چشم اندازهاي بکر، مي توانند براي گردشگران نوروزي جذاب و ديدني باشند.