اخبار سبزوار پيام : فرهنگی و هنری

نگاهی به آداب و رسوم سبزواری ها در سیزدهمین روز نوروز

 سیزدهمین روز نوروز در فرهنگ سبزواری ها همچون دیگر نقاط كشور 'سیزده بدر' نام دارد كه روز بدر شدن از خانه و كاشانه و پناه بردن به دامان سبز طبیعت است. 
    
به گزارش ایرنا ، مردم سبزوار در این روز بنا بر رسم دیرینگی به معنای آنچه در باورهای آنان از گذشته به جامانده به خارج از شهر و محل زندگی خود كوچ می كنند تا در همایش عظیم آیینی كه نمادی از پاسداشت طبیعت است، شركت كنند.

مردم این شهرستان از چند روز مانده به سیزده بدر ، با برنامه ریزی و مهیا كردن توشه ،برای سفری یك روزه به سرسبزترین نقاط شهر و روستا آماده می شوند تا آخرین روز تعطیلات نوروز را همراه با اقوام و خویشان در طبیعت بگذرانند.

یك محقق و كارشناس باستان شناسی سبزوار در گفت و گو با ایرنا می گوید : در تداوم جشن های ایرانیان، نوروز گل سرسبد جشن هاست كه مردم این سرزمین با برگزاری سور آخر ( چهارشنبه سوری ) به پیشواز آن رفته و آخرین روز نوروز را هم در طبیعت تحت عنوان سیزده بدر جشن می گیرند.

' محمد عبداله زاده ثانی' در رابطه با ریشه و چگونگی برگزاری سیزده بدر در سبزوار ، شهری كه به گفته برخی پژوهشگران حدود شش هزار سال قدمت دارد، اظهار داشت: این رسم كهن همچون دیگر آیین ها برگرفته از باورهایی است كه از دیرباز وجود داشته و سینه به سینه و نسل به نسل انتقال یافته است.

وی افزود: اعتقاد برخی بر این است كه روز 13 فروردین زلزله عظیمی رخ داده و در اثر آن عده زیادی مجروح شده و یا از بین رفته اند به همین دلیل مردم این روز را نحس دانسته و از خانه ها بیرون می رفته اند.

وی ادامه داد : طبق اعتقادی دیگر خلقت زمین در شش روز آغاز فروردین ماه بوده ، پنج روز نخست مقدمه خلقت و در روز ششم (روز خرداد) آفرینش زمین كامل شد و این اعتقاد سبب شد تا گذشتگان ما در این ایام به جشن و سرور پرداخته و در روز 13 فروردین به دامان طبیعت بروند.

این كارشناس به ذكر نقل قولی از 'علی بن زید بیهقی' در تاریخ بیهقی نیز پرداخت و گفت: در قرن ششم ه.ق بر اثر سرمای شدیدی كه حادث شد مردم به ناچار به سوزاندن استخوان مردگان روی آوردند و در اثر این سرما آذوقه و كاشته های مردم از بین رفت.

'عبداله زاده ثانی' افزود: در نتیجه این باور در آنان ایجاد شد كه سبزینه ها را برای مصون ماندن از سرمای احتمالی داخل خانه پرورش داده و در سیزدهمین روز فروردین آن را به دامان طبیعت بازگردانند.

وی اظهار داشت: همچنین در آیین زرتشت زمین پاك و دارای قداست بوده و مردم اجازه مدفون كردن چیزی را در آن نداشتند و آتش نیز دارای مقام قضاوت و پاك بوده كه این عقاید به همراه دیگر اعتقادات به جا مانده از گذشتگان به هم گره خورد و سبب شد مردم ایران زمین به طبیعت احترام بگذارند و این روز را در طبیعت سپری كنند.

وی با اشاره به اینكه برخی از آیین های اجرا شده در این روز برخاسته از فرهنگ عامه است، اظهار داشت: در این روز بسیاری دختران كه براساس اعتقادات مذهبی از خانه خارج نمی شده اند یكدیگر را ملاقات كرده و دختران در آستانه ازدواج با گره زدن سبزه و خواندن وردی آرزوی ازدواج می كردند.

عبداله زاده به اجرای رقص آیینی چوب بازی و آیین هنری اسب چوبی در این ایام هم اشاره كرد و بیان داشت : اسب چوبی و چوب بازی نمایشی از تمرین جنگاوری برای مبارزه با حاكمان جور وقت بوده و گذشتگان از طریق اجرای این آیین فنون جنگی را به فرزندان خود آموزش می دادند .

او 'پَل زدن' را كه به نام جستان هم مشهور است از بازی هایی ذكر كرد كه مردان در این روز انجام می داده اند به این ترتیب كه مسافتی از خاك را با بیل هم زده و پس از نرم شدن، با گام های بلند از آن پریده و در اصطلاح به این بازی پَل زدن می گفته اند.

وی به رسم دیگری كه هنوز هم در این روز در روستای 'فیض آباد 'بخش داورزن سبزوار اجرا می شود اشاره كرد و افزود: در این روستا ،تپه ای به نام سیزده بدر معروف است ؛ زنان در این روز به همراه كوزه ای پر آب بر بالای تپه رفته و كوزه را می شكستند تا به این طریق هر وسیله كهنه و قدیمی را دور انداخته و به سمت نوآوری حركت كنند.

وی افزود: همچنین در هر روستا مكانی به نام عیدگاه بود كه روز سیزده بدر دخترها و زنان در این مكان یا خرمنگاه روستا جمع شده و به جشن و سرور می پرداختند .

وی اضافه كرد: در بعضی نقاط شهرستان بنا بر یك رسم قدیمی جوانان كشتی چوخه می گرفتند كه امروز در قالب مسابقات كشتی باچوخه در روستاها اجرا می شود و برای همزمان نشدن آن در نقاط مختلف در روزهای قبل از سیزده بدر هم اجرا می شود.

وی خوردن آش ماستی و استفاده از آجیل و تنقلات باقیمانده از ایام عید نوروز را هم در روز سیزده بدر مورد اشاره قرار داد و گفت: همچنین در این روز رسم است سبزی سفره هفت سین را به دامان طبیعت برده و ماهی سفره را هم در آب چشمه یا قناتی آزاد رها می كنند كه رها سازی ماهی ها همه ساله در شهر سبزوار همراه بامراسمی انجام می شود.

عبداله زاده امامزادگان را هم از محل هایی دانست كه مردم علاوه بر ییلاقات سیزده بدر خود را در كنار آن سپری می كنند.

وی سیزده بدر را كه در تقویم ایران روز طبیعت نام گرفته بهترین زمان برای اجرای تاكیدات قرآن كریم در مورد گردش در زمین و تفكر در طبیعت و رستاخیز آن دانست.

 

---