اخبار سبزوار پيام : اجتماعی

در ایام محرم /

نگرشی بر برخی از آیین های سوگواری مردم ششتمد

حسین پور/ آیین نخل گردانی ، قوم بنی اسد ، شیر گردانی ، کاتب گردانی ، طفلان العطش،علم گردانی از مهمترین رسوم مردم ششتمد در روزهای تاسوعا ، عاشورا و یازدهم محرم در ششتمد است .

عضو هیئت عاشقان ثارالله ششتمد گفت: هر کسی روز عاشورا را در شهر ششتمد گذرانده باشد یا بگذراند بی شک یکی از مسایلی که نظر او را جلب خواهد کرد اجرای آیین های نمایش گونه متنوع در این روز می باشد .
وی افزود: از همان ابتدا روز مردم با نوای حسن و حسین و چاوشی به مسجد اصلی شهر فرخوانده می شوند و بدین گونه مراسم بطور رسمی شروع می شود و دسته عزاداران حسینی از میدان گاه و مسجد اصلی شهر شروع به حرکت می کنند و مسیر راهمپایی که معمولا حرکت در دور شهر و بازگشت به مسجد جامع می باشد ، آغاز می گردد .
موسی الرضا غربی ادامه داد: در ابتدا این دسته گروهی از کودکان و خردسالان که لباس سبز پوشیده اند و درون ریسمانی در اصطلاح به غل و زنجیرمی باشند ملاحظه می شود که فرد که در هیبت شمر می باشد شلاق به دست به سمت آنان حمله می کنند و اشعاری می خواند.
دانشجوی کارشناسی ارشد انسان شناسی افزود:یک از پیشکسوتان و از آیین ورزان قدیمی ششتمد که خود سالیان دراز در کسوت این آیین به ابراز ارادت خود به سید سالار شهیدان پرداخته است از سال های اجرا این آیین خاطره ها دارد ،می گوید که سالی در روز عاشورا در حال اجرا آیین بود و به سمت کودک با خواندن این جمله که خدا به داد ییتمان دشت کربلا برسد حمله ور می شد زنی به نشانه انزجار از شمر سنگی به سمت او پرت کرد و این عمل را چند باری نیز تکرار می کند . این خاطر شاید در نگاه نخست ساده به نظر برسد اما با دقت در آن می توان دریافت چگونه این آیین ها در نزد این مردم معنا یافته اند . به درستی این مردم چه برداشتی از این آیین ها داشته اند ؟ آیا آنان می خواسته اند باری دیگر واقعه کربلا را بازسازی کنند ؟ و در آن صورت به مخالف امامشان سنگ پرتاب کنند؟
عضو هیئت عاشقان ثارالله ششتمد اضافه کرد: اما با سپیده دم روز عاشورا در جوار آرامگاه ابوالحسن بیهقی معروف به ابن فندق که در نزد مردم ششتمد به پیر مزار معروف است متولیان آیینی نخل آرایی و نخل گردانی در حال تدارک نخل ششتمد هستند نخلی که با وسواس و دقت تمام باید آراسته شود گونه اینکه قرار است باری قدسی بگیرد و آنچنانکه معروف است قرار است این نخل تابوت نمادین حسین بن علی باشد ، پس آری باید در تزیین و آماده سازی آن نهایت کوشش و تلاش خود را به خدمت گرفت. در این میان از اهالی هر کسی که پارچه ای فاخر دارد جهت تزیین هر چه بهتر این نخل به متولی نخل تقدیم می دارد . در هنگامه تزیین نخل عده ای از مردم با پذیرایی از نخل آراییان این گونه به ابراز ارادت به خاندان عترت می کنند این گونه نخل بعد تزیین با هیبت و هیمنه ی خاص توسط مردم با احترام تمام حمل می گردد.
غربی گفت: ما از آیین دیگر که در این روز اجرا می شود و باز به نوعی روایت گر صحنه کربلا است آیین شیر گردانی است ،شیری که به اعتقاد مردم این منطقه باحزن و اندوهی وصف ناپذیر باید پاسدار اجساد هفتاد و دو شهید کربلا باشد. شیر ژیان و خشگینی که از نرسیدن به واقعه کربلا خشمگین است و با اندوه ای آلوده به خشم به در میان دسته عزاداران سوار دوش افراد که خود بنا به نذری این مهم را بر عهده گرفته اند می چرخد و بعضا به زمین می نشیند و با اندوهی تمام خاک نگون بختی به سر می ریزد و هر گاه با نمادهای اشقیا مثل شمر برخورد می کند با خشمی وصف نا پذیر به سمت آنان حمله ور می شود ، تو گویی می خواهد آنان که به حسین بن علی این چنین ستمی روا داشتند را از صحنه هستی نیست کند.
کارشناس ارشد انسان شناسی افزود: اما در میان مردم ششتمد آیینی دیگر نیز خود نمایی می کند که در نوع خود در ایران بی نظیر به نظر می رسد ، و آن آیین کاتب گردانی است در این آیین که فردی با پوشیدن لباسی عربی و در دست گرفتن دفتر و قلم مویی بر کجاو های مینشیند و رسالت تاریخی خود که ثبت مصایب خاندان رسول است را انجام می دهد رسالتی که به بزرگی واقعه کربلا می تواند باشد چرا که قرار است راوی رخداد کربلا باشد وجود این آیین در فرهنگ این مردم نشان از اهمیت بالا تاریخ و فرهنگ نوشتاری و مکتوب می باشد.
عضو هیئت عاشقان ثارالله ششتمد گفت: اما این همایش که از روز نهم محرم شروع می شود در روز یازدهم و با مقتل خوانی در قتلگاه که معمولا در جور آرامگاه بیقی و و حضور هیت قوم بنی اسد پایان می یابد اما آیین قوم بنی اسد نیز از آیین های جالب توجه ششتمد می باشد . قوم بنی اسد اولین قومی بود که برسر اجساد شهدا کربلا حاضر شدند و سنت عزداری بر شهدا کربلا بعد از هزار و چهارصد سال از آنان باقی مانده است
وی ادامه داد: در آیین قوم بنی اسد ششتمد عده ای مرد در حالی که سعی نموده اند لباسهای خود را به گونه لباس اعراب درآورند بیل های بدست دارند و زنان که معمولا روی خود را پوشانده اند در حالی کلنگ بر دوش خود دارند به طور منظم به دنبال مردان در قتل گاه حرکت می کنند و در حالی که مردان بیل های خود را به نشان تدفین شهدا به زمین می زنند همگی با هم می خوانند ای قوم بنی اسد بیایید نعش شهدا دفن نماید.
غربی اضافه کرد: یکی دیگر از آیینهای عاشورایی ششتمد ، آیین علم گردانی و علم دزدی می باشد که خود دارای ابعاد اجتماعی و فرهنگی غنی ای می باشد و بحث از آن در حوصله این کوتاه سخن نمی گنجد و مجالی دیگر را می طلب. هر چند که هر کدام از این آیین ها جای بحث بسیار دارد و نگارش یک پایانامه و مقاله ای علمی درباره ای آیین های عاشورایی ششتمد که در مجامع علمی کشور مورد پذیرش قرار گرفته است حاکی از وجوه غنی و پر بار این آیین ها در تحلیلی های اجتماعی و فرهنگی و هنری و تاریخی دارد .
اما با اشاره به آیین های عاشورایی بی شک سخن ناقص خواهد بود که از سنت های تعزیه خوانی که در ششتمد از پیشینه بسیار برخوردار است سخنی به میان نیاید . برنامه عزاداری در ششتمد بعد از ظهر یازده روز اول محرم اجرای مراسمات تعزیه خوانی بوده و می باشد از تعزیه های که در این چند روز اجرا می شود می توان به تعزیه وهب ، حر ، مسلم حضرت علی اکبر ، حضرت عباس و امام حسین اشاره کرد.

---