اخبار سبزوار پيام : فرهنگی و هنری

ویژگی های طبیعی و تاریخی شهر ششتمد

حسین پور/شهر ششتمد که هنوز معطر به عطر حضرت جواد الائمه است به فاصله 30 کیلومتری جنوب شهر سبزوار قراردارد آب و هوای آن کوهستانی و نیمه خشک و دارای اقلیم معتدل می باشد مرکز بزرگترین و قدیمی ترین از بخشهای قدیم سبزوار می باشد . ششتمد در30 هجری مانند دیگر قسمتهای بیهق قبول اسلام می کند و در تقسیمات سیاسی حکومت طاهریان ششتمد جز زمیج بخش چهارم از بخشهای دوازده گانه بیهق بوده است.
امام جواد (ع) ششمین نسل از ابناء امام حسین (ع) و ارتباط ایشان با ششتمد:

ابن عیاش ولادت امام جواد (ع) را دهم ماه (10) رجب در شهر مدینه ذکر کرده است اسم شریف آنجناب محمد و کنیه مشهور او ابو جعفر و القاب شریفش تقی و جواد است و مختار و منتخب و مرتضی و قانع و عالم و غیر اینها نیز گفته شده . والده ماجده آن حضرت ام ولدی بود که او را سبیکه می گفتند و حضرت امام رضا (ع) او را خیزران نامید وآن معظمه که از اهل نَوبه و از اهل بیت ماریه قبطیه مادر ابراهیم پسر حضرت رسول (ص) بود و آن مخدره از افضل زنهای زمان خود بود همسر ایشان ام الفضل دختر مأمون بود که بعد از مجلس پرسش و پاسخی که مأمون بین علماء و امام جواد (ع) ترتیب داده بود در نکاح آن حضرت در آمد.
جناب آقای عمار بن حسین اصفهانی در کتاب زندگانی حضرت امام علی بن موسی الرضا چاپ دوم جلد دوم ص 2-350 در خصوص سنگی که شکل پای آن حضرت (ع) روی آن کنده شد و در این مسجد بوده است و به آستان قدس منتقل کرده اند توضیحاتی داده شده در همین راستا در سال 1381 شورای اسلامی شهر ششتمد نیز مکاتباتی جهت عودت سنگ قدمگاه امام جواد (ع) به مکان واقعی آن انجام داده است .
حرکت امام جواد(ع ) از مدینه به خراسان

حضرت جواد (ع) بعد از شهادت پدر بزرگوارشان علی بن موسی الرضا (ع) طی نامه ای که مامون به آن حضرت نوشت آن هم بر اثر فشار افکار عمومی آن زمان که او را هدف ملامت و طعنه قرارداده بودند میخواست که بظاهر خود را از آن جرم و خطا (شهادت علی بن موسی الرضا) خارج و مبرا کند با عزت و احترام فراوان آن حضرت را از مدینه به بغداد دعوت کرد.
اما در مورد سفر تاریخی امام محمد تقی به خراسان دو روایت متفاوت وجود دارد که در مورد سفر اول آن حضرت به هنگام شهادت پدر بزرگوارشان متفق القول مورخین از قول خادم آن حضرت ابوالصلت هروی نقل می کند هنگامی که علی بن موسی الرضا (ع) در بستر بیماری آرمیده بودند حضرت امام جواد (ع) به حضور آن حضرت حاضر شدند و در پاسخ سئوال ابوالصلت که چگونه از دربهای بسته وارد شدید فرمودند:(الذی جاء فی من المدینه فی هذا الوقت هو الذی ادخلنی الدار و الباب المغلق ) گفت: آن کسی که مرا از مدینه بدینجا آورد دربهای بسته را هم به سوی من گشود و خود را به پدر نزدیک کرد و وداع آخر را با پدر فرمود و ........

و اما روایت دوم سفر امام جواد (ع) به مقصد زیارت قبر پدر بزگوارشان به سمت خراسان
در این سفر که مورخین کمتر در کتب خود از آن یاد کرده اند مسیر حرکت آن حضرت مانند مسیر حرکت پدر بزگوارشان
از بغداد به بصره و اهواز و اصفهان و سمنان و از آنجابه سمت خراسان است به استناد ص(46) تاریخ بیهقی: محمد بن علی موسی الرضا (ع) که لقب او تقی بود از راه طبس مسینا دریا عبرت کرد آنگاه راه قومس مسلوک نبود و آن را در عهدی نزدیک مسلوک گردانید به ناحیت بیهق درآمد
و در دیه ششتمد نزول کرد و ..... حال محلی که آن حضرت در آنجا نزول فرمودند و وضو گرفتند به نام محلی بغچه زیارت (بغچه مزار) معروف است و مسجد جامع شهر که امام جواد (ع) در آن جا نماز بجا آوردند در نزدیک همان محل واقع شده است.
که امروز بعد از تخریب با مصالح جدید تجدید بنا گردیده است بنای اولیه این مسجد که حدود 30 سال پیش تخریب گردید با مصالح خشت و ملاط گل و سقف آن طاق گهواره ای بوده است .
حال حضرت امام جواد (ع) چه به صورت طی الارض یا به صورت مسافرت به طوس برای زیارت پدر بزرگوارشان از این مسیر عبور کرده به وضوح با ذکر تاریخ سال آن به زبان عربی در کتاب نفیس تاریخ بیهق آمده است . نکاتی که علاوه بر ثبت این حرکت توسط بیهقی این سفر را تایید می کند و ثابت می شود که این مسافرت تاریخی انجام گردیده و هیچگونه شک و شبه ای درآن نیست .
وجود اماکن مذهبی در مسیر حرکت که در آبادی های منتهی به شهر ششتمد (محل وضو خانه ) آن حضرت قرار دارد و در هر آبادی از آن با نامی مقدس یاد می کنند در این مجال به اختصار به برخی از آن نقاط اشاره می کنیم:
از آن جمله کوه پیغمبر در یکی از روستاهای بخش روداب که قبلاًجزء ششتمد بود مکانی است مقدس که در نظر مردم محل، محلِ عبور پیغمبر بوده یا هنگامی که از ششتمد خارج می شود مکانی در روستای جنبذ معروف است به دُلدُل در نظر مردم این روستا ، این مکان رد پای اسب حضرت علی (ع) است حال آنکه سواری با اسب از آنجا عبور کرده با توجه به اینکه حضرت علی (ع) به ایران نیامده حرکت امام جواد (ع) را تایید می کند در همان مسیر رفتن به نیشابور و طوس در منطقه محل کاسه آب که آب مقدس در بین اهالی روستای مج می باشد حکایت از عبور فردی بزرگ و مقدس را دارد بهمین ترتیب نقاط زیادی در این مسیر از استان سمنان گرفته تا مسیر ششتمد تا به طوس که وقتی این نقاط مذهبی را به هم وصل می کنیم متوجه می شویم که مسیر عبور آن حضرت بوده است.
2-وجود موانع سیاسی و طبیعی ( رودخانه کالشور) ، وجود حاکمان دست نشانده حکومت که مترصد آسیب رساندن به آن حضرت بودند .
رود خانه کال شور که به هنگام پر آبی از نزدیکی های شهر شاد یاخ قدیم (نیشابور) کنونی سر چشمه می گیرد مانع بزرگی برای رد شدن از آن و قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم می شود .
لذا زائران و مسافرانی که قصد مسافرت از قومس (سمنان) و بغداد به مرو و خراسان و طوس داشتند مجبور بودند که از مسیر انحرافی خارج از جاده ابریشم که مسیر قوس ششتمد به نیشابور است استفاده کنند در این مسیر رباط ها و بار اندازهایی موجود می باشد که بعضاً ثبت میراث فرهنگی می باشد وجود این علامات و نشانه ها مسیر حرکت را به وضوح بیان می کند .
مانع سیاسی اجتماعی : وجود شهر بزرگ سبزوار و مرکز تشیع مانع از این می شد که امام جواد (ع)را از این مسیر عبور دهند همچنان که امام رضا (ع) را از این شهر عبور ندادند چرا که پیش بینی می کرد با عبور این بزرگان مقدمات شورش و آگاهی این مردم (سبزوار) بر علیه حکومت مهیا شود.
دلایل و شواهد فراوانی وجود دارد که اثبات می کند امام جواد(ع) در شهر ششتمد وضو گرفته و نماز خوانده است که محققان در این رابطه مدت زمان زیادی را صرف این سفر تاریخی کرده اند.

منابع و ماخذ:
1- اصفهانی ، عمادالدین حسین ، زندگی امام علی بن موسی الرضا تالیف چاپ دوم جلد دوم ص350-2
2- بیهقی، ابوالحسن علی بن زید بیهقی، تاریخ بیهقی، به تصحیح دکتر احمد بهمنیار
3- عبدالله زاده، محمد میراث فرهنگی ششتمد -انتشارات امید مهر سال1383
4- مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی ششتمد
5- مولوی عبدالحمید،آثار تاریخی باستانی خراسان انتشارات انجمن آثار ملی
6- حاج شیخ عباس قمی،منتهی الآمال، چاپ و انتشارات جاویدان1347

---