اخبار سبزوار پيام : اجتماعی

 محمود بیهقی دوازده تیر ۱۳۰۸ در کوچه حمام حکیم سبزوار به دنیا آمد و پس از دوازده سالگی در حالی که مکتب و دبستان را به پایان رسانده بود، مدرسه را به درخواست پدرش ترک کرد، این ایام از نظر زمانی حدود سال ۱۳۲۰ و هجوم متفقین به کشور بود.

وی دوران پس از مدرسه‌اش را در مصاحبه با خبرنگاران این‌گونه به تصویر می‌کشد: «پنج سالی به دنبال امور کشت و زرع ملک خودمان رفتم. مدتی شاگرد خیاطی بودم، زمانی در داروخانه به اصطلاح نسخه پیچ بودم و آخرین مرحله کارم در چاپخانه باشگاه جوانان سبزوار بود. پس از آن دوباره به اصرار دوستی به دبیرستان رفتم که اولین دبیرستان سبزوار بود. سال ۱۳۳۰ که کلاس چهارم دبیرستان بودم، اداره فرهنگ و معارف؛ یعنی آموزش و پرورش فعلی اعلامیه داده بود برای استخدام معلم.».

چیزی نگذشت که وی، بعد از استخدام در آموزش و پرورش به دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه مشهد آمد و تاریخ و جغرافی خواند؛ رشته ای که بعدها اغلب فعالیت‌هایش در این راستا تعریف شد؛ محمود بیهقی شاید وقتی که برای اولین کتابش مجبور شد با موتور سیکلت تمام روستاهای شهرستان را سرکشی کند اصلاً فکر نمی‌کرد که نتیجه این سختی‌ها و یادداشت‌های پراکنده‌اش ۶ جلد کتاب بشود. تألیفاتی که زندگی محمود بیهقی با آن‌ها بررسی می‌شود از «سبزوار شهر دیرینه های پایدار» گرفته تا جلد چهارم «دایره‌المعارف بزرگ سبزوار».

دومین کتاب مرحوم بیهقی «سبزوار شهر دانشوران بیدار» بود که سه بار تجدید چاپ شد و در سطح کشور به مقام دوم رسید؛ پس از این دو تألیف اما بیهقی دست به تألیف کاری بزرگ زد، یعنی «دایره‌المعارف بزرگ سبزوار» و هنوز مشغول تحقیق و تألیف این کتاب بود که در سال ۸۰ به عنوان پیشکسوت نمونه استان انتخاب شد.

محمود بیهقی با ۴۳ سال سابقه، تدریس و مدیریت در آموزش و پرورش را تجربه کرده بود و علاوه بر فعالیت‌های تحقیقاتی‌اش از اعضای اصلی «انجمن خیریه سبزواری‌های مقیم مشهد» نیز بود.

در دست نوشته ای مربوط به تاریخ ۹۰/۳/۲۳ که توسط وب سایت خانه فرهنگ دانشجو منتشر شده، مرحوم بیهقی از آنچه «کم لطفی همشهریان» می‌نامند گله‌مند شده بود. بیهقی در حالی که از نبود منبع مطالعاتی برای همشهریانش رنج می‌برد و از آنجایی که این را از دلایل اصلی تألیفاتش می‌دانست در این راه به تحقیقات بسیاری دست زد تا آنجا که گفته بود «تحقیق یعنی حوصله به خرج دادن، یعنی چشم آدم از بین رفتن و هزار سختی دیگر...» حال چه شده بود که در متنی که برای سخنرانی در محفل همشهری‌هایش نوشته بود از زیر زمینی خبر می‌داد که شده است انبار کتاب و دلگیر از کم لطفی همشهری‌ها، سازمان‌ها، ادارات و دانشگاه‌هایی که از انتشار تنها دایره‌المعارف شهرشان هم استقبال در خور خواست وی نکرده بودند؛ محمود بیهقی این متن را برای سخنرانی نوشته بود حال آنکه هیچ گاه مجال این صحبت برای وی امکان پذیر نشد و به رحمت الهی پیوست.

محمود بیهقی را شاید خیلی‌ها پس از مرگش و با تصویر چهار جلد دایره‌المعارف روی بنر های میادین شهر شناختند و شاید از آن «انبار کتاب» هم به چند تصویر چاپ شده روی بنرها کفایت شد.

در پایان هم دوباره لیست تألیفات مرحوم بیهقی را ذکر می‌کنیم، کتاب‌هایی که مرور آن‌ها برای خیلی از ما لازم است.

۱. سبزوار شهر دیرینه های پایدار.
۲. سبزوار شهر دانشوران بیدار.
۳. دایره‌المعارف بزرگ سبزوار، محمود بیهقی، زمستان ۸۳، نشر آژند، جلد ۱ تا ۴
بعد التحریر: شاید برایتان جالب باشد که برای دسترسی به دایره‌المعارف سبزوار به کتاب خانه های دکتر شریعتی و حاج ملاهادی رفتیم؛ اولی که نداشت و دومی هم، دو عدد از جلد اول داشت که به اذعان مسئول کتاب خانه خود مرحوم بیهقی هدیه کرده بودند! . سلام سربدار