اخبار سبزوار پيام : اجتماعی

آداب و رسوم چهارشنبه سوری در دیار سربداران

سبزوارپیام-آیین چهارشنبه سوری به عنوان آیین همدلی و همبستگی در سبزوار با رسومی همراه است که این رسوم بشارت نوروز را می دهند.
به گزارش سبزوارپیام، وجود آداب و رسوم متناسب با هر مناسبتی در میان ملل مختلف به میزان اصالت و فرهیختگی آنان بستگی دارد.

در ایران با توجه به سابقه تاریخی چند هزار ساله،گستردگی تمدن ایرانی و تنوع قومیت برخوردار از نسب ایرانی ، آداب و رسوم فراوانی به چشم می خورد که پس از گذشت سالیان دراز همچنان نشانه هایی از آن در بین نسل امروزی دیده می شود.

اگرچه بسیاری از مراسم ها و آیین ها ملی و مذهبی در خراسان به شیوه یکسانی برگزار می شود ولی تفاوت های قومی و اقلیمی در هر منطقه جزئیات منحصر به فردی را به آن افزوده است.

یکی از این آیین ها چهارشنبه سوری است که در سبزوار با سابقه تمدنی پنج هزار ساله با آداب و رسوم خاصی همراه است.

از روی آتش پریدن ، کوزه شکستن ، شال اندازی ، فال گوش ایستادن ، پرتاب کردن گوی آتشین به آسمان ، پخت غذاهای مخصوص ، نوروز خوانی ، ملاقه زنی ، مراسم علفه و ...از رسومات چهارشنبه سوری در سبزوار است.

یک پژوهشگر و باستان شناس سبزواری در خصوص این آیین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت :سور یکی از جشن های ایران باستان است که با چهارشنبه آخرسال در دوره اسلامی مصادف شده است، در حقیقت چهارشنبه سوری یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز برگزار می شود.

محمد عبداله زاده ثانی افزود :مردم در این روز برای دفع شر و بلا و برآورده شدن آرزوهایشان مراسمی را برگزار می کنند که ریشه اش به قرن ها پیش باز می گردد.

وی با بیان اینکه یکی از رسوم چهارشنبه سوری به عنوان جشن آتش ، از روی آتش پریدن است ، اظهار داشت :در این روز مردم به میان باغ ها و مزارع رفته و با جمع آوری سرشاخه های زائد، علف های هرز باغ ها ، بریدن شاخه های اضافه درختان و آراسته کردن آن و پاکیزه کردن طبیعت پیرامون ،چوب های جمع آوری شده را در بیرون از محل آتش زده و از روی آن می پریدند و در حین پریدن می گفتند ˈ زردی من از تو ، سرخی تو از من ، غم برو شادی بیا ، محنت برو روزی بیا .

وی گفت :شال اندازی نیز یکی دیگر از رسومی دانست که در این منطقه انجام می شد و در این مراسم فردی از روزنه سقف (نورگیرخانه )شال خود را پایین می انداخت و صاحب خانه در حد وسع خود تنقلات و یا قند و پول برای او می بست .

گاهی نوعروسان به خانه پدرشوهر رفته و شال می انداختند و پدرشوهر هم قالی و یا گوسفند به او می داد و عروس شال خود را بالا می کشید ، مردها برای اینکه شناخته نشوند صورت خود را می پوشاندند و چادر و چیزی به خود می پیچیدند چون در مراسم شال اندازی رسم بر این بود کسی که شال اندازی می کند برای کسب تبرک این کار را انجام می دهد و کسی هم که مالش را به شال انداز می دهد جهت گشایش در روزی است .

این محقق سبزواری کوزه شکستن را نیز یکی دیگر از این مراسم دانست و گفت :گذشتگان ما ظرف ها و کوزه های سفالی کهنه را که به دلیل رسوب گرفتن ایجاد بیماری و مسمومیت می کرده و در آستانه سال نو بالای پشت بام برده و می شکستند و به این ترتیب سال کهنه را پشت سر می گذاشتند بعضی داخل آن یک سکه می انداختند و از پشت بام به پایین می انداختند این کار جهت وسعت روزی و رفع بلا از خانواده انجام می گرفت .

عبداله زاده ثانی به پختن غذای علفه نیز در این شب اشاره کرد و گفت :بعضی معتقد بودند در این شب و روز روح درگذشتگان آزاد است و به سراغ خانه های دنیوی خود می آیند ،به همین دلیل غذایی به نام علفه می پختند و همراه با کاسه آبی پشت بام خانه ها قرار می دادند تا روح مردگان از آن استفاده کند.

برخی نان را به صورت قلفی درست می کردند و به روغن زرد آغشته و از سمت بالا به پایین روستا بین مردم پخش می کردند و مردم برای شادی ارواح فاتحه می خواندند بعضی دیگر نان روغن زردی را بالای پشت بام می انداختند که روح مرده تغذیه کند چون معتقد بودند درگذشتگان روزی می خورند.

وی به پختن غذاهایی چون آش شوربا و آش جوش بره هم اشاره کرد و گفت :در آش جوش تره خمیرهایی را به شکل مربع و مستطیل می بریدند و درون آن را با سبزی های معطر پرمی کردند و پس از خشک شدن در آب جوش ریخته و پس از پخت و سردشدن به آن ماست می زدند.

این پژوهشگر سبزواری نوروزخوانی را نیز یکی از رسوم در این شهرستان عنوان کرد و گفت  فردی که نوروز خوانی می کرد تحت عنوان ˈتاس قالیچه ˈ بود بدین ترتیب که دو نفر یکی صورت خود را با زغال سیاه می کرد و دیگری سبز کسی که صورت سیاه استعاره از زمستان و صورت سبز استعاره از بهار بود و بدین ترتیب با نوروز خوانی بشارت نوروز و آمدن بهار را می دادند.

عبداله زاده ثانی با اشاره به غنای تاریخی فرهنگ و آیین هایی همچون چهارشنبه سوری گفت  امروزه متاسفانه شاهد آتش زدن لاستیک ها ، ترقه بازی و سایر اعمال خطرناکی هستیم که در هیچ جای تاریخ نمی توان نشانی از آن گرفت این مراسم غلط چیزی بجز ایجاد مزاحمت و خطر برای خود و دیگران نیست .

وی ادامه داد :بایستی با فرهنگ سازی مراسم چهارشنبه سوری به صورت شایسته بازسازی شود به نحوی که این آیین نشان دهنده فرهنگ غنی ایرانی اسلامی ما باشد.ایرنا/2

---