اخبار سبزوار پيام : اجتماعی

یک باستان شناس :

آداب و رسوم مردم سبزوار در ایام نوروز

سبزوارپیام-مردم دیار سربداران سبزوار همانند دیگر هموطنان عزیزمان از چند هفته مانده به سال نو خود را برای بهار طبیعت و نوروز آماده می کنند.
به گزارش سبزوارپیام، خانه تکانی ،کاشتن گل و گیاه ، خرید لباس نو ، تهیه شیرینی خانگی ،جمع کردن وسایل کهنه و فرسوده و ... ازجمله کارهای مردم این خطه برای استقبال از بهار طبیعت و سال نو است .

برای آشنایی آداب و رسوم گذشته و حال سبزواری ها در عید نوروز ، نظرات یکی از کارشناسان باستان شناس این دیار را جویا می شویم .

محمد عبدا.. زاده ثانی کارشناس باستان شناسی سبزوار در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با تشریح ریشه و سرآغاز عید باستانی نوروز می گوید: تاریخچه عید باستانی نوروز که جایگاه بسیار مهمی در فرهنگ مردم ایران داشته و دارد به قبل از اسلام باز می گردد .

 نوروز به معنی روز نو است ، بعضی گفته اند جمشید که اول جم نام داشت سیر عالم می کرد چون به آذربایجان رسید گفت تخت مرصعی را بر جای بلندی رو به جانب مشرق گذاشتند و خود تاج مرصعی بر سر گذاشت و بر آن نشست.

چون آفتاب طلوع کرد پرتوش بر آن تاج و تخت افتاد شعاعی در غایت روشنی پدید آمد مردمان از آن شادمان شدند و گفتند ˈاین روز نو استˈ .

موسیقی دانان قدیم برای هر روز نوروز یک آهنگ ساخته اند تا روز ششم که به نامهای نوروز خارا، نوروز عرب، نوروز بزرگ و نوروز کیقبادی و...نام گذاری شده اند.

با ورود اسلام به ایران و پذیرش این آیین آسمانی ، مردم مسلمان ایران ، فرهنگ غنی باستانی خود را با دین اسلام ادغام کردند که در مورد نوروز نیز چنین شد.

قبل از ورود اسلام به ایران مردم بر سر سفره تحویل سال می نشستند و اوستا می خواندند و سال نو را آغاز می کردند که با ورود اسلام و مسلمان شدن ایرانیان ، مردم هنوز هم در زمان تحویل سال دور سفره جمع می شوند اما به جای اوستا ، سال جدید را با خواندن قرآن یا دعای تحویل سال نو آغاز می کنند.

در دوران باستان سفره هفت سین ، ˈهفت شینˈ نام داشته و شامل شیرینی ، شهد و ... بوده است که بعدها با مسلمان شدن مردم ، هفت سین جای هفت شین را گرفت .

این کارشناس باستانی شناسی سبزوار در مورد رسوم سبزواری ها در ایام نوروز نیز چنین می گوید: مردم از چند روز مانده به نوروز با اجرای آیین های خاصی به استقبال این ایام می رفتند از جمله در این منطقه آخرین روز سال را ˈعلفهˈ می نامند.

مرسوم است در این روز بانوان به باغات و اراضی کشاورزی رفته و سبزی بیابانی جمع می کنند و با آن آش مخصوص شکم پر (جوشواره ) می پزند و غذای اغلب مردم در این روز آش است که مقداری از آن را برای سال جدید نگه می دارند و در اولین وعده غذایی از این آش صرف می کنند تا سرسبزی و برکت سال قبل را به سال جدید انتقال دهند.

از دیگر رسم و رسوم های خاصی که مردم سبزوار در ایام نوروز در گذشته اجرا می کردند و برخی از آنها تا به امروز نیز ادامه یافته چنین است که شب عید بزرگترها غذا برای کوچکترها و فامیل می بردند که آنها فردا صبح اول به خانهی بزرگترها بیایند و به این غذا که ممکن بوده هر چیزی باشد ˈپایˈ می گفتند.

همچنین برای غذای شب عید آنها که پولدار بودند پلو می خوردند بعضی ها برنج را با رشته آش که تفت داده شده بود و به آن خُشت تلی می گفتند مخلوط و پلو درست می کردند.

بعضی که وضع مالی خوبی نداشتند قِلِف (قابلمه ) خالی را پر از آب کرده و روی بار (آتش ) می گذاشتند تا نگویند فلانی پلو ندارد امروز هم غذای شب عید پلو است که در کنار آن ،ماهی و انواع خورشت ها تهیه می شود.

بعد از تحویل سال رسم بود دختربچه ، پسر بچه و یا بزرگتری که خوش قدم بود اول وارد خانه می شد تا خانه تا پایان سال برکت داشته باشد .

چیدن سفره هفت سین رسمی است که همچنان اجرا می شود ، درگذشته نه چندان دور بر سر سفره هفت سین علاوه بر قرآن و آیینه، کشمش، نخود، پول، تخم مرغ و جوز (گردو) و ... هم می گذاشتند و هفت سین را چنین آماده می کردند:ˈ شیرینی هفت سین بچینید ، با سبزه و سنجد و سپستون ،سماق، سرکه، ترنج و سیب، ارید به سفره گلستون ˈ

ˈعبداله زادهˈ با اشاره به تقویت همبستگی و محبت و دوستی میان مردم در اینگونه ایام خاص سال می گوید: فلسفه این رسوم همبستگی و دگر خواهی و اصولا سفره نمادی از همبستگی و در کنار یکدیگر نشستن است.

این کارشناس افزود : وقتی اعضای یک خانواده در کنار همدیگر بر سر سفره تحویل سال می نشینند بزرگتر ها قرآن می خوانند و دیگران گوش می دهند و وقتی که خانواده ها برای ساعت تحویل سال سعی می کنند در هر جایی که هستند خود را به خانه برسانند این خود نشانی از همبستگی است .

عید دیدنی ها دو یا سه روز اول عید بود و مردم سعی می کردند در همین مدت دید و بازدید خود را بروند و پس دهند کوچکترها وقتی به خانه بزرگترها می رفتند بزرگترها به آنها عیدانه می دادند.

این آیین زیبا که با عنوان صله رحم مورد تاکید دین اسلام نیز هست امروز شاید مهمترین رسم در نوروز است که همه مقید به آن هستند. بعد از تحویل سال خانواده های سبزواری ابتدا به دیدار کسانی که در طول سال گذشته عزیزی را از دست داده اند می روند و از بستگانش دلجویی می کنند بعد از آن بازار دید و بازدید گرم می شود و دیدار ها تازه شده و مردم با روبوسی ، سال نو را به هم تبریک می گویند.

با کمرنگ شدن دید و بازدید ها در عید نوروز ،بازی های محلی در برخی روستاها در اماکنی به نام عیدگاه رونق می گیرد.

از گذشته در هر روستایی از سبزوار مکانی به نام ˈعیدگاهˈ بود که دختران و زنان در ایام نوروز به این مکان ها می رفتند و حلقه وار دایره می زدند و شادی می کردند.

جوانان روستا هم که در این ایام به اصطلاح ˈجمعشان جمعˈ می شد و هر کس از دیار غربت به جمع اهالی روستا باز می گشت گرد هم می آمدند و بازار بازی های محلی بین آنان گرم بود و به این وسیله خستگی یکسال را از تن خود بدر می کردند .

روز سیزدهم عید مردم به امامزادگان یا ییلاقات می رفتند، مردها در آنجا کشتی می گرفتند و بعضی ها « پل » می انداختند که به نام ˈ جستانˈ نیز مشهور است و دخترها و زنها در خرمنگاه جمع می شدند و شاد بودند .

نواختن موسیقی محلی واجرای دیگر بازی های محلی ،تابخوری و گره زدن علف ها هم از جمله آداب و رسوم این روز است.

امروز با وجود تغییراتی اندک به تبع تغییر شرایط زمانی ، مراسم عید نوروز همچنان به عنوان مهم ترین عید باستانی ما ایرانیان جایگاه خود را حفظ کرده و مردم همچون گذشته ، از چندین روز قبل خود را برای آغاز بهار مهیا می کنند.

پختن شیرینی خانگی، خرید مخصوص ایام نوروز ، خانه تکانی ، پختن آش ، پختن غذای شب عید و چیدن سفره هفت سین از جمله کار هایی است که مردم سبزوار امروز هم به مناسبت ایام نوروز انجام می دهند .

سبزواری ها در شهر و روستاهای این شهرستان هنوز به آداب و رسوم گذشتگان در ایام نوروز پایبندند هنوز کوچکترها در عید از بزرگترها عیدی می گیرند بزرگترها روز اول عید را در خانه می مانند تا کوچکترها به دیدار آنها بیایند و مردم سعی می کنند در چند روز اول عید دیدو بازدید ها را انجام داده و پس از آن راهی مسافرت می شوند.

برخی از آنها که سال را در خانه نو می کنند هنوز اعتقاد دارند پس از لحظه تحویل سال اگر فردی خوش قدم وارد خانه آنها شود سال خوبی را آغاز خواهند کرد و بعضی هم سال خود را در کنار امامزادگان و اماکن مقدس شهر و روستاها آغاز می کنند تا به این ترتیب سالی توام با خوشی ، سلامتی و برکت را در پیش داشته باشند.

کنار هم بودن خانواده در لحظه تحویل سال رسم زیبایی است که مردم هنوز به آن اهمیت می دهند و این نماد همبستگی را همچنان حفظ کرده اند.

نا گفته نماند یکی از کارهای خوب و معنوی مردم مومن و شهید پرور این دیار این است روز اول نوروز به مزار شهدا می روند و با این عزیزان تجدیدمیثاق کرده و با خانواده این عزیزان دیدار می کنند.ایرنا/2

---