عاشورا تجلی هویت ایرانیان
به تعبیر جامعه شناسان این وجدان جمعی ملت است که در واقعه عاشورا تحت
تاثیر قرار گرفته به طوری که با آغاز ماه محرم، شهر به استقبال ایام
سوگواری می رود. به یک باره چهره شهر رنگ عوض می کند و حال و هوای دیگری در
کوچه ها و محلات مختلف جریان می یابد. ایستگاههای صلواتی، سقاخانه ها و
موکب هایی که خودجوش و با نیت های مختلف در دل از مردم پذیرایی می کنند و
مساجد و حسینیه ها و منازلی که درهایشان به روی همه باز است. ماشین هایی که
نواهای محرم پخش می کنند و پرچم ها و پارچه های سیاه و دسته های عزاداری و
علامت ها و چلچراغ هایی که همه و همه نماد و نشانه های فرهنگ عاشورایی
است.برگزاری مراسم عاشورای حسینی یکی از باشکوه ترین، بی نظیرترین و عظیم ترین اجتماعات مذهبی در کشور ماست که با گذشت بیش از هزار و سیصد سال، همچنان زنـده و پویا در حیـات اجتماعی ما جریان دارد و منشأ تحولات و هنجارآفرینی فراوانی در کنش های فردی و اجتمـاعی جامعه ایرانیان است.
مراسم و آیین عزاداری و سوگواری عاشورای حسینی، در کنار مضامین مذهبی و بسیار مورد احترامشان دارای نقش ها، کارکردها و جایگاه هایی اساسی در نظام اجتماعی است. چنانکه این مراسم هر ساله برگزار می شود و با تکرار آن، یکی از منابع مهم هویت اجتماعی بازتولید می شود و افراد شرکت کننده در آن با مشارکت خود به شخصیت خود هویت می بخشند یا این هویت را تقویت می کنند.
در واقع در هر بار تکرار مراسم، هویت ها، بازسازی شده و انسجام می یابند و کنشگران می توانند نه تنها در فرایند مراسم، بلکه حتی پس از آن نیز در روابط اجتماعی بر اساس تعاملات رفتاری و ذهنی مشارکت کنند و به جامعه خود تداوم بخشند.
در این میان، افراد بر اساس تکثر در آیین ها و تکثر در تعابیرشان از هر آیین، هویت های فردی و اجتماعی خود را بازسازی می کنند و اگر چه اصل موضوع، برپایی سوگواری برای امام حسین علیه السلام و اصحاب ایشان و انجام آیین و مناسک است، اما تفاوت ها گاه بسیار چشمگیر است و در گوشه و کنار این مرز و بوم از شمال تا جنوب و از غرب تا شرق ایران اسلامی با آداب و سنن محلی و بومی به روش خود به سوگ نشسته اند.
به طوری که جامعه شناسان معتقدند هر جامعه ای از خلال مجموعه ای از چنین فرایندهای آیینی می تواند خود را تعریف، الگوهای مرجع خود را ساخته و به حیات اجتماعی خود ادامه دهد.
تغییرات در برپایی مناسک عاشورایی به لحاظ تاریخی نیز مشهود است. به عنوان نمونه در گذشته به دلیل مرکزیت فضای شهری که در بازار قرار داشت، اغلب اتفاقات مهم از جمله برپایی سوگواری در این فضا انجام می شد اما در کلانشهر های امروزی و در شهرهای مدرن به کل شهر سرایت کرده و امروز به صورتی بسیار گسترده برپایی نقاط عزاداری و نذر را در سطح شهر شاهد هستیم.
این پدیده ها، پدیده هایی هویتی هستند که اهمیت زیادی برای شناخت جامعه دارند و نمی توان آن ها را با عناوینی نسبتا سطحی چون «فرهنگ عامه» مسائلی پیش پا افتاده دانست.
راز ماندگاری قیام عاشورا رسوخ کردن به دل و جان آحاد جامعه است و با مطالعه تاریخی این فاجعه بشری که همچنان پس از گذشت 1377 سال تازگی دارد، مفاهیمی چون آزادگی و حریت و کرامت انسانی است که در عصر کنونی نیز همچنان جهان از تعرض به این مفاهیم رنج می برد.
بنابراین کارکردهای فرهنگی و اجتماعی مراسم عاشورا در رگ و ریشه مردم این سرزمین جای دارد و سبب ماندگاری آن در نظام اجتماعی کشور ما شده است.
به نظر می رسد مراسم عاشورا به لحاظ فردی زمینه ساز الگوپذیری و تبعیت از زندگی امام حسین علیه السلام به عنوان نماد انسان متعالی با ویژگی هایی از قبیل حریت، آزادگی، ایثار و فداکاری، دیانت و انضباط بر نفس و خویشتن داری و تحمل و صبر در برابر مشکلات و مصائب زندگی است و از منظر اجتماعی نیز فرهنگ عاشورایی موجبات انسجام و همبستگی و یکپارچگی اجتماعی، تجدید حیات اجتماعی، پیوند بین نسل ها، وحدت و یکدلی، وفاق اجتماعی، را فراهم می آورد. با اینحال به نظر می رسد که استفاده از ظرفیت های موجود در این فرهنگ غنی عاشورای حسینی می بایست مود توجه بیشتر قرار گیرد.ایرنا /101
نظرات شما
0 نظر در صف تاييد است.
