گزارش سبزوار پيام

سیل‌ چه تاثیری بر محیط‌ زیست می‌گذارد؟

بعد از سیل نیوسوث ولز (NSW) استرالیا، در سال 2016 که یک نفر را کشت، بزرگراه اصلی را چندین هفته مسدود کرد و بیش از 500 میلیون دلار به مزارع و کسب‌وکار مردم خسارت وارد کرد، کم‌کم ده‌ها هزار پرنده  آبزی در تالاب‌های این ناحیه گرد هم آمدند. سیل برای اولین‌بار در آن سال، باتلاق‌ها را پر کرده بود.  

 زمان، فاکتور مهمی برای تصمیم‌گیری در خصوص اثرات سیل است. شاید در کوتاه‌مدت، سیل- با آن رسوبات و زباله‌هایی که در سواحل و نواحی طبیعی به گل می‌نشاند- یک فاجعه اکولوژیکی به نظر برسد. با این وجود، مزایای سیل‌های طبیعی عموما بر اثرات منفی‌شان می‌چربد. سیل‌هایی که بخشی از چرخه طبیعی هستند می‌توانند در طولانی‌مدت، زندگی گیاهان و حیواناتی که با محیط‌های مستعد سیل سازگارند و کارکرد این زیستگاه‌ها را بهبود بخشند. مشکل وقتی پیش می‌آید که سیل در نواحی توسعه‌یافته شهری یا روستایی، روی دهد.

حفظ ارتفاع نواحی

سیل‌ها، ارتفاع مناطق را بالای سطح دریا نگه می‌دارند. قبل از این که رودخانه می‌سی‌سی‌پی و رودهای اطراف آن با خاکریز و بند کنترل شود، سیلاب‌ها مرتبا به سواحل سرریز می‌کردند. این فرایندی بود که در طول زمان، زمین‌های اطراف دلتای می‌سی‌سی‌پی را شکل داد. حالا با احداث سد و بند و عدم رسوب‌گذاری، این زمین‌ها آرام‌آرام فرونشست کرده و ارتفاع بخش اعظم آن به زیر سطح دریا سقوط کرده است. در نتیجه، می‌توان گفت متوقف کردن سیل، اثر منفی برای کل ناحیه داشته است. زمین‌ها حالا خشک است، اما هر سال بیشتر دچار فرونشست می‌شود و کنترل سیلاب‌ها را دشوارتر و پرهزینه‌تر می‌کند.

تاثیر بر حیوانات

بعد از سیل کویینزلند استرالیا در سال 2011، هزاران حیوان به این دلیل که زیستگاه‌هایشان زیر آب رفته بود، از بین رفتند. بسیاری از حشرات و پستانداران کوچک به سیل حساس‌اند، زیرا بارندگی و آب زیاد، الگوی زمستان‌خوابی آن‌ها را مختل می‌کند، زیستگاه و منابع غذایی‌شان را از بین می‌برد و حتی می‌تواند آن‌ها را بکشد. سرعت سیل فاکتور مهمی برای تعیین اثرات آن بر حیات ‌وحش است. حیوانات می‌توانند از سیل‌های کند فرار کنند. اما تاثیر سیل‌های سریع، خصوصا بر حیوانات کوچک یا حیواناتی که زیرزمین هستند می‌تواند بسیار جدی باشد. گورکن‌ها،  خارپشت‌ها، سنجاقک‌ها و کرم‌های خاکی بیشتر از سایرین در معرض خطرند.

شاید از بین رفتن کرم‌های خاکی جای نگرانی نداشته باشد، اما چنین کاهش ناگهانی در جمعیت یک گونه، اثرات ناگهانی عظیمی بر زنجیره غذایی و به طور کلی سلسله حیوانات به جا می‌گذارد. با از بین رفتن کرم‌های خاکی، پرندگانی که از آن‌ها تغذیه می‌کنند بلافاصله تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند و این اثر دومینویی تا آخرین اعضا زنجیره ادامه می‌یابد. سیل‌های شدید سال 2014 در جنوب بریتانیا، آینده حیات وحش این کشور را با خطر نابودی روبه‌رو کرد.  

فرسایش حاشیه رودخانه و رسوب‌گذاری

آب سریع و فراوان، حاشیه رودخانه‌ها را می‌فرساید و وارد ساحل رودخانه می‌شود. رسوبات، در بستر رودخانه‌ها انباشته می‌شوند و ظرفیت ذخیره مخازن و تالاب‌ها را پایین می‌آورند. رسوب‌گذاری و آشفتگی جریان رودخانه‌ها موجب رشد جلبک‌ها و شکوفایی پلانکتون‌ها می‌شود که کیفیت آب را به خطر می‌اندازند.

انتشار مواد مغذی

مواد مغذی و معدنی همراه با سیلاب‌ها پراکنده  و موجب بهبود رشد گیاهان و به طور کلی سلامت اکوسیستم می‌شوند. مواد غذایی، مواد آلی و رسوباتی که با سیل جابه جا شده و در محل‌های طبیعی ته نشین شده‌اند، در طول زمان موجب باروری می‌شوند. در بسیاری از نواحی این رسوبات ترکیبات باارزش خاک رویی را تجدید می‌کنند که منبع باارزشی برای کشاورزی و رشد گیاهی است.

سیل باعث می‌شود مواد معدنی باارزش از ساحل رودخانه به زمین‌های کشاورزی نفوذ کند در نتیجه خاک بارور سطحی که برای رشد گیاهان ضروری است، احیا می‌شود.

احیا آب‌های سطحی و زیرزمینی

یکی از اثرات مستقیم و مثبت سیل، احیا آب‌های سطی و مخازن آب زیرزمینی است. این پدیده، به باروری خاک مزارع و مراتع کمک می کند.    

چشم‌اندازهای بومی و زیستگاه‌ها

سیل می‌تواند چشم اندازهای طبیعی و زیستگاه‌ها را تغییر دهد. جان پومری، استاد و پژوهشگر آب در دانشگاه ساسکاچوان کانادا توضیح می‌دهد که سیل‌های آلبرتا درسال 2013، کوهستان راکی و دامنه‌های آن را دستخوش تغییر کرده و در نتیجه همه چیز در این ناحیه عوض شده است؛ از رفتار سیل‌های بعدی در آینده تا شیوه زیست حیوانات در این زیستگاه‌ها.

آلودگی‌های انسانی

سیل‌ها می‌توانند برای اکوسیستم اطراف شهرها نابودکننده باشند. زیرا سیل، سیستم‌های فاضلاب شهری را مختل می‌کند، فاضلاب خام وارد محیط زیست می‌شود که با توجه به آلودگی باکتریایی بالا برای دریاچه‌ها و دیگر اکوسیستم‌های طبیعی خطرآفرین است.  

مواد شیمیایی کشاورزی از جمله کودها و آفت‌کش‌ها و دیگر آلاینده‌ها مثل رنگ، گازوئیل یا بنزین می‌توانند راهشان را به زیستگاه‌های حیات وحش پیدا کنند. سیلی که برای حفظ مواد معدنی خاک سطحی مفید است، با وجود آلاینده‌ها می‌تواند به فاجعه تبدیل شود.
ایسنا

---