معرفي بخشي از جاذبه‌هاي گردشگري و تاريخي سبزوار
شهرستان سبزوار واقع در غرب استان خراسان رضوی براساس آخرین تقسیمات کشوری این شهرستان دارای پنج بخش به نام‌های مرکزی، روداب، خوشاب، داورزن و ششتمد است. کوه‌های جغتای عامل جدایی دشت جوین از جلگه اصلی سبزوار بوده و در جنوب آن نیز کوه میش قرار دارد، به تعبیر دیگر سبزوار محصور در میان ارتفاعات شمالی و جنوبی است.شهرستان سبزوار واقع در غرب استان خراسان رضوی براساس آخرین تقسیمات کشوری این شهرستان دارای پنج بخش به نام‌های مرکزی، روداب، خوشاب، داورزن و ششتمد است. کوه‌های جغتای عامل جدایی دشت جوین از جلگه اصلی سبزوار بوده و در جنوب آن نیز کوه میش قرار دارد، به تعبیر دیگر سبزوار محصور در میان ارتفاعات شمالی و جنوبی است.
به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) – منطقه خراسان، شهرستان سبزوار که ديروز منزلگاه جهانگردان جاده ابريشم بود، امروز به لحاظ کثرت اماکن گردشگري به لحاظ تاريخي و فرهنگي از مکان‌هاي جاذب گردشگر در استان پهناور خراسان محسوب مي‌شود و برنامه‌ريزي صحيح و مدون بر روي قابليت‌ها و استعدادهاي بالقوه گردشگري مي‌تواند تحول بسيار موثري در بهبود وضعيت اقتصادي و اجتماعي خراسان غربي ايجاد کند.
اگر بخواهيد از مشهد به سمت سبزوار حركت كنيد بايد حداقل 209 كيلومتر مسافت را طي كنيد و اگر قصد عزيمت از تهران را داشته باشيد بايد حداقل 670 كيلومتر راه را بپيماييد.
شهرستان سبزوار با بيش از 250 اثر تاريخي- فرهنگي جايگاه ويژه‌اي را در مباحث ميراث فرهنگي به خود اختصاص داده است که از جمله مهمترين آن‌ها بايد به آتشکده "آذربرزين مهر" در کوه‌هاي ريوند در شمال غرب سبزوار، آرامگاه فيلسوف بزرگ "حاج ملاهادي سبزواري" ملقب به اسرار، مناره خسروگرد"، ابوالحسن علي بن زيد بيهقي ومناطق طبيعي "دلبر" و "ششتمد" اشاره کرد.
مناطق طبيعي "دلبر" و "ششتمد" سبزوار كه در سفر سال 88 رياست جمهوري به استان خراسان رضوي جزو مناطق نمونه گردشگري مصوب شده است، داراي طبيعت و رودخانه‌هاي زيبايي است كه چشم هر بيننده‌اي را خيره مي‌كند.
"دلبر" داراي پوشش گياهي مطلوبي مي‌باشد كه در كيلومتر 15 شهر سبزوار واقع شده است و به دليل آب و هوايي خوش، گردشگران محلي و استاني را به خود جذب مي كند.
همچنين شهر "ششتمد" در 30 كيلومتري جنوب شهرستان سبزوار است كه جاذبه هاي متعدد تاريخي- فرهنگي و طبيعي ششتمد مي‌تواند گردشگري را به عنوان مهمترين نقش و عملکرد شهر کوچک ششتمد کند و اگر برنامه‌ريزان، شهر ششتمد را به عنوان محيطي مناسب جهت گذران اوقات فراغت بپذيرند، گامي اساسي در راستاي احيای حيات اقتصادي اين شهر برداشته شده است .
***مسجد جامع***
"مسجد جامع" سبزوار با مساحتی حدود 4000 متر مربع مشتمل بر ایوان قبله، صحن، شبستان و رواق در حاشیه جنوبی خیابان بیهق این شهر واقع است.
بنا بر شواهد معماری بخش‌هایی از این بنا در طول زمان مرمت و بازسازی شده است.
در ضلع جنوبی ایوان قبله محراب قرار دارد بر بالای آن کتیبه‌ای به تاریخ 1292 ه.ق و بر راس این ایوان دو مناره آجری دیده می‌شود؛ در طرفین این قسمت شبستان‌های با طاق ضربی بلند همزمان با بنای ایوان جنوبی ایجاد شده است؛ در دالان سمت شرقی ایوان شمالی مسجد کتیبه‌هایی به صورت سنگ نوشته از دوران صفویه با تاریخ‌های 979 و 1136 ه.ق درباره مراعات سکنه سبزوار و دستوری از شاه طهماسب صفوی ثبت می‌باشد.
از عمده تزیینات مسجد جامع سبزوار کاشی هفت رنگ و کاشیکاری خشتی است؛ این بنا ویژگی های معماری سده هشتم هجری را نشان می‌دهد.
***مسجد پامنار***
این بنای مذهبی کهن‌ترین مسجد شهر سبزوار است، که در ضلع جنوبی خیابان "بیهق" این شهر قرار دارد.
بنای امروزی مسجد با وسعت تقریبی 350 متر مربع مشتمل بر شبستان ستوندار و صحن ضلع جنوبی است که بخش الحاقی به این مسجد محسوب می‌گردد؛ شهرت این بنا به "پامنار" سبب وجود مناره‌ای مجاور ایوان با ارتفاع بیش از 20 متر است. ساقه این مناره آراسته به تزیینات و کتیبه‌ای معقلی است که در بخش پایین آن به صورت برجسته دیده می‌شود. بنا به نوشته متون این مسجد در سال 317 ه.ق به همت (امیر ابوالفضل زیاری) تجدید بنا گردید و در سال 420 ه.ق نیز توسط خواجه امیرک دبیر برای آن مناره‌ای ساخته شد.
***بناي مصلي سبزوار***
این بنای آجری واقع در حاشیه جنوبی خیابان مصلی سبزوار واقع شده است و مصلی شهر در قرون گذشته بوده که جهت برگزاری نمازهای جمعه و اعیاد مورد استفاده قرار می‌گرفته و مشتمل بر 4 طاقی اصلی (فضای مرکزی)، با گنبدی بر فراز آن و ایوانی بزرگ است.
عناصر معماری طرفین ایوان به صورت برج‌های نیم استوانه‌ای نقش پشتیبان پایه‌های طرفین ایوان و جلوگیری از رانش دیوارهای این قسمت را داشته‌اند فضای معماری چهار طاقی انتهای ایوان دارای گنبدی بلند است که به وسیله آجرهای خفته- راسته پوشش یافته است.
اگر چه برخی از صاحبنظران بنای مصلی را به دوره سربداریه نسبت می‌دهند اما شیوه ساختمانی آن قابل مقایسه با معماری دوره صفویه است.
*** بقعه امامزاده يحيي***
این بنا در تقاطع خیابان اسرار و بیهق شهر سبزوار قرار دارد و مشتمل بر فضای داخلی گنبد دار، ایوان و مناره‌ها و دو فضای ارتباطی است؛ گنبد بقعه با کاشی‌های زیبای فیروزه‌ای رنگ پوشیده شده و نمای بنا از خیابان بیهق نیز با کاشی‌های بسیار نفیس آراسته شده است.
گویا کهن‌ترین بخش بنا گنبد خانه آن است که با پلان مربع و به صورت چهار ایوانی به سبک ویژه معماری سده هشتم و هفتم ساخته شده است. تزیینات نمای بقعه در سال 1380 ه.ق نصب شده و فضای داخلی آن مزین به کاشی، گچ، سنگ و آینه کاری است.
این مکان در حال حاضر به عنوان یک زیارتگاه مورد احترام و توجه بوده و مکان تاریخی گردشگری نیز به شمار می‌آید.
***آرامگاه حاج ملاهادي سبزواري***
وی در سال 1212 ه.ق در سبزوار پای به عرصه حیات نهاد و از همان اوایل به فراگیری علوم دینی پرداخت. پس از عزیمت به شهرهای مشهد و اصفهان به مشهد بازگشت و به تدریس حکمت، فقه و تفسیر مشغول شد. مدتی در کرمان متوطن گردید و سپس به زادگاه خود بازگشت و در مدرسه فصیحیه تدریس آغاز نمود.
حاج ملا هادی سبزواری متخلص به "اسرار" در سال 1289 ه.ق در سن 77 سالگی دار فانی را وداع گفت.
بنای آرامگاه این فیلسوف بزرگ در ضلع جنوبی میدان کارگر شهر سبزوار واقع است. فضای داخلی آرامگاه شامل طرحی چلیپایی شکل بوده که در آن حجره‌ها و اتاق‌هایی تعبیه گردیده است. تزیینات، ترمیم و استحکام بخشی آرامگاه در اوایل سال 1340 ه.ش توسط انجمن آثار ملی انجام شده است. کاشی کاری‌های رنگارنگ بر زمینه لاجوردی و گنبد فیروزه‌ای رنگ به بنا جلوه و شکوه خاصی بخشیده است. بنای اولیه آرامگاه کمی پس از وفات حاج ملا هادی سبزواری توسط میرزا یوسف مستوفی المالک ساخته شد.
***كاروانسراي فرامرزخان***
اين بنا در جبهه غربی میدان کارگر شهر سبزوار قرار دارد.
رباط کانون از نوع کاروانسراهای چهار ایوانی است که به استناد وقف نامه موجود در سال 1291 ه.ق توسط حاج فرامرزخان سبزواری جهت استفاده زوار حضرت رضا (ع) در کنار شاهراه خراسان ساخته شده است. ورودی این رباط از بخش جنوبی و از طریق یک هشتی به ایوان جنوبی منتهی می گردد. صحن رباط روباز بوده و علاوه بر چهار ایوان اصلی غرفه هایی نیز مشرف بر صحن ساخته شده است. در انتهای غرفه ها حجره هایی تعبیه شده که در پشت اتاق های شمالی، شرقی و غربی سالن هایی طویل جهت بارانداز، مال بند یا اصطبل در نظر گرفته شده و هم اکنون قسمتی از این مکان به عنوان موزه مردم شناسی تغییر کاربری یافته است.
***چهارطاقي ريوند***
در میان ارتفاعات شمالی روستای "ریوند" واقع در 30 کیلومتری شمال سبزوار بنای بر جای مانده از یک مجموعه معماری متعلق به دوره ساسانی قرار دارد.
براساس شواهد معماری و کاوش‌های باستان شناسی این بنا آتشکده‌ای از دوره ساسانیان است و به احتمال یقین آذر بر زین مهر مشهور می‌باشد. این پدیده معماری مشتمل بر یک چهارطاقی بوده که ورودی آن از جبهه شرقی ایجاد شده و از آن طریق با تالار پیرامون چهارطاقی مرتبط می‌شود. در چهار کنج بنا چهار گوشواره جهت استقرار گنبدی بر روی قاعده مربع ساخته شده است.
این گوشواره‌ها با کاخ سروستان و قصر شیرین قابل مقایسه می‌باشند.
***خانه باغ اسكويي***
باغ و عمارت موسوم به "اسکویی" در فاصله 4 کیلومتری غرب شهر سبزوار و در روستای "ابارش" واقع است.
مجموع مساحت این مکان 10 هکتار بوده و عمارت آن در میان باغ ساخته شده است. عمارت مزبور در دو طبقه ایجاد گردیده و مشتمل بر طبقه زیر زمین مشتمل بر هشتی، حوضخانه، آب انبار، مطبخ، بادگیرخانه و … می‌باشد. طبقه اول از فضاهایی مانند تالار ستوندار شرقی و شمالی، تالار پذیرایی، حجره‌های نشیمن و … تشکیل شده است.از جمله عناصر تزیینی این بنا می‌توان به آجرکاری‌های نمای بنا، گچبری قسمت‌های سر ستون‌ها، حوضخانه و نقاشی بر روی گچبری‌های حوضخانه اشاره نمود. قدمت این باغ و عمارت میان آن متعلق به دوره قاجار و مالک آن نیز خاندان اسکویی است.
***منار مسجد***
این بنا به "منار مسجد" معروف است و در 200 متری روستای "خسرو شیر" در 100 کیلومتری شمال غربی سبزوار واقع گردیده است. آنچه از این مسجد باقی مانده تنها بخشی از ایوان جنوبی آن است که تزیینات گچی و کتیبه‌های پخته و زیبای دیوارهایش از عظمت و اهمیت آن در دوره آبادانی و رونق حکایت می‌کنند. سبک معماری مسجد از نوع مساجد دو ایوانی است که احتمالاٌ در دوره سلجوقیان احداث شده و در دوره های بعدی مرمت و قسمت هایی به آن الحاق شده است .
***ميل خسروگرد***
میل "خسروگرد" از نوع میل راهیابی است که بر سر راه خراسان بزرگ احداث شده است.
مناره خسروگرد براساس کتیبه آن در سال 505 ه.ق بنیان شده و به عنوان نمادی از معماری آن عصر قابل تامل است. تزیینات این بنای تاریخی شامل آجرنمای تراش و قالب زده در اشکال و فرم‌های متعدد و متنوع است.
***منطقه شكار ممنوع پروند***
این محدوده با وسعت 16 هزار و 900 هکتار در جنب غربی روستای پروند شهرستان سبزوار واقع است. چهره طبیعی این منطقه به صورت کوهستانی، تپه ماهوری و دارای آب و هوای خشک می‌باشد.
گونه‌های گیاهی منطقه شامل تاغ، بنه، گون، گز، بادام کوهی، اسکنبیل، اتریپلکس، قیچ و … و حیات وحش آن شامل قوچ، میش، کل، بز، آهو و انواع پرندگان است.
***پناهگاه حيات وحش شيراحمد***
اين منطقه با مساحت تقریبی 22 هزار و 629 هکتار در 5 کیلومتری جنوب سبزوار قرار دارد و بیش از این به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام گردیده بود که در تاریخ 21/3/81 به پناهگاهی برای حیات وحش رسمیت یافت.
از نظر سیمای طبیعی این پناهگاه دشتی- کویر و تپه ماهوری است و از جمله پوشش گیاهی آن تاخ، گز، درمنه، اسپند، خارشتر، اتریپلکس، اسکنبیل و حیات وحش شاخص آن آهو می‌باشد . این منطقه اخیراٌ به تفرجگاهی جهت بازدید عموم تبدیل شده است.
***هنرهاي سنتي***
در شهرستان سبزوار هنرهای سنتی چه بسا به لحاظ تفنن و چه جهت رفع نیازهای روزمره در گذشته رواج کامل داشته و محصولات هنری در بازارهای پر رونق عرضه می شده است اما امروزه از آن خلاقیت ها و ابداعات و ابتکارات چندان خبری نیست و در معدود کارگاه‌ها، گیوه دوزی، نمد مالی، مسگری، سفالگری، خراطی و سبدبافی به گونه‌ای محدود رواج دارد صرفاٌ برای تامین بخش بسیار ناچیزی از نیاز روستاییان می‌باشد و چندان هم با معیارها و مصداق هنرهای سنتی شهرستان تناسب ندارد.
در این شهرستان 45 رشته از هنرهای سنتی فعالیت دارند.
*** كلوچه، سوغات سبزوار***
مهمترین سوغات سبزوار، کلوچه سبزواری است که در میان مردم محلی و گردشگران طرفداران بسیاری دارد
