گزارش سبزوار پيام

    
سوگواری شهادت مظلومانه سومین اختر تابناك آسمان امامت و ولایت و قافله سالار دشت نینوا در دیار سربداران و مردم ولایتمدار سبزوار با آیین ها مختلفی همراه است كه ریشه در گذشته های دور دارد.

به گزارش سبزوارپیام به نقل از ایرنا ، سبزوار دیار عاشقان پاكباخته به مانند سایر نقاط كشور آن هنگام كه محرم از راه می رسد رنگ حزن و عزا به خود می گیرد و در گوشه گوشه این خطه كهن واقعه جانسوز كربلا ، اشك ها را بر دیده ها روان و قلب ها را مالامال از عشق حسینی می نماید.

در این ایام هر دلباخته ای ناخود آگاه ترجیع بند بلند محتشم كاشانی كه 'باز این چه شور است كه در خلق عالم است ، باز این چه نوحه ، چه عزا و چه ماتم است' را زمزمه می كند.

تشكیل هیات های عزاداری، برپایی خیمه های عزا، سیاهپوش شدن روستا و شهرها گوشه ای از آمادگی مردم این دیار برای ورود به ماه محرم ،ماه عزای حسینی است.

مردمان این دیار در كنار عزاداری سنتی مانند سینه زنی و زنجیرزنی، آیین هایی دیگری از جمله تعزیه خوانی، نخل گردانی و علم گردانی را در ایام محرم را اجرا می كنند كه هریك نمادی از واقعه جانگداز كربلا و شهادت سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و یاران با وفایش می باشد.

تعزیه خوانی از جمله آیین های عزاداری سنتی است كه در خطه سبزوار در طول سال برگزار می شود كه در ایام محرم این آیین طرفداران فراوانی دارد.

تعزیه خوانی نمایشی است كه در آن واقعه كربلا توسط افرادی كه هر یك نقشی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند، نشان داده می‌شود.

تعزیه های دو طفلان مسلم ، امام رضا (ع) ، مختار، وهب ، حضرت عباس(ع) ، حضرت علی اكبر (ع)، حضرت قاسم (ع) و شهادت امام حسین (ع) از جمله تعزیه های مشهور در سبزوار است.

سبزوار یكی از شهرهای پایه گذار هنر تعزیه در كشور است و مرحوم ملاواعظ كاشفی سبزواری نویسنده روضه الشهدا و پایه گذار تعزیه از این شهرستان برخاسته است.

در این باره رییس شورای هیات های مذهبی سبزوار با تشریح گوشه هایی از آیین های عزاداری حسینی، گفت : از جمله سنت هایی كه همه ساله در دهه اول محرم در سوگ شهادت مظلومانه امام حسین (ع) برگزار می شود، نمایش تعزیه است كه جنبه حماسی آن بر حزنش غلبه دارد.

'عبدالحسین كارگری ' در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، یكی دیگر از آیین های سنتی را آیین نخل گردانی معرفی كرد و افزود: آیین نخل گردانی در سبزوار بنا به وجود نخل هایی كه تاریخ ساخت دارند به حدود 500 سال قبل یعنی به قرن 9 هجری برمی گردد.

وی در شرح آیین نخل گردانی، افزود : آیین نخل گردانی از صبح روز عاشورا همزمان با بر آمدن آفتاب آغاز می شود.

وی ادامه داد : نخل از یك چارچوبه چوبی یا آهنی تشكیل شده كه پوشش آن از پارچه ساده سیاه است .

روی نخل با قالیچه ها، كتیبه ها و پارچه هایی كه بانوان هنرمند از گذشته بنا به نذرهایی كه دارند آن را با ظرافت و اعتقاد به نام اسامی ائمه اطهار و اباعبدالله الحسین (ع)، قلاب دوزی و گلدوزی كرده اند، پوشیده می شود.

وی گفت : به این نخل، درای (زنگ ها) آویزان می شود و یك نفر در داخل، این زنگ ها را در حین حركت به صدا در می آورد كه صدای این زنگ ها یاد آور نوای شتران كاروان اباعبدالله الحسین(ع) است.

وی ادامه داد: فرد دیگری كه بر بالای نخل سوار است به نام چاوش معروف است و شعرهای مرتبط با سید الشهدا و حماسه عاشورا را با نوای خوش می خواند و مردم در اطراف صلوات می فرستند.

وی اظهار داشت :هر كدام از افراد زیر نخل دارای یك جایگزین هستند و افرادی با جلیقه هایی مخصوص این نخل را حمل می كنند و در حین حركت زمانی كه احساس خستگی كردند با گفتن 'یا الله'،جای خود را به دیگری می دهند.

كارگری گفت :اندازه نخل بسته به وسعت شهر یا روستا فرق می كند و هر سال بنا به قدمتی كه دارند مرمت می شود و بزرگترین نخل ، نخل مزینان، نخلی آهنی ( در شهرستان تازه تاسیس داورزن ) است كه بالغ بر 80 نفر زیر آن جای می گیرند.

دومین نخل در شهرستان سبزوار نخل چوبی روستای 'ایزی ' است كه حدود 40 نفر آن را حمل می كنند.

عضو شورای اسلامی شهر سبزوار افزود: سوگواران حسینی با اشك و اندوه این نخل را حمل كرده و در اماكن متبركه و بین دسته های عزاداری این نخل را می چرخانند.

وی اظهارداشت : یكی دیگر از آیین ها، آیین 'مویه خوانی و بجه خوانی '( بجه خوانی مجموعه اشعار ناهمگون است كه بانوان در مجالس تعزیه و در رثای اهل بیت می خوانند ) می باشد كه اكنون در حال منسوخ شدن است.

او گفت : این آیین در بین بانوان این شهرستان رواج دارد و در منازل و حسینیه ها برگزار می شود.

وی اظهارداشت : در این عزاداری ها، بانوان سبزواری به مویه خوانی می پردازند به این صورت كه هر خانمی یك دوبیتی مرتبط با امام حسین (ع) و فرزندان و یارانش با صدای بسیار حزین می خواند و دیگری پاسخ می گوید و این ایین بعد از روضه خوانی به پایان می رسد.

وی همچنین برگزاری هیات بنی اسد كوشك پایین ( یكی از محله های شهر سبزوار ) را از آیین های زیبایی دانست كه 20 سال پیش در سبزوار منسوخ شد.

او اظهار داشت : این هیات متشكل از زنانی بود كه بعد از ظهر روز یازدهم محرم با یك بیرق كه در جلو هیات توسط یك مرد حمل می شد، حركت خود را آغاز می كردند.

وی افزود : این هیات به واقعه عاشورا و روی زمین ماندن اجساد شهیدان كربلا اشاره دارد.

در این هیات هر كدام از بانوان در حالی كه یك بیل و كلنگ بر روی دوششان داشتند و با دست دیگر سینه می زدند، مسیری را طی نموده و در حسینیه یا امامزاده ، تجمع نموده و این مراسم با روضه خوانی به پایان می رسید.

از دیگر آیین های سوگواری خطه سبزوار ، آیین علم گردانی است ،علم به عنوان یكی از نمادهای عاشورا است و به بالای آن پنجه یا تیغه مخصوص نصب می كنند.

علم ها و علامت ها را معمولا جوانان نیرومند از زمین بلند كرده و در خیابان ها راه افتاده و جمعیت پشت سر آنان به نوحه خوانی و سینه زنی می پردازند.

البته اكنون چند سالی شده كه برداشت علم در شهر سبزوار انجام نمی شود اما در روستاها وجود دارد.

رییس شورای هیات های مذهبی سبزوار می گوید علم گردانی در روستاها شكل متفاوتی دارد.

كارگر افزود : این آیین در روستاهای سبزواز از روز هفتم محرم تا روز عاشورا برگزار می شود.

وی اظهارداشت : در این آیین، عزاداران با حركت دادن علم ها به درب منازل می روند و در حالی كه صاحب منزل حیاط خانه را آب و جارو كرده و فرش نموده، علم داران ،علم ها را به دیوار خانه تكیه می دهند و جمعیت در بیرون یا داخل منزل توقف می كنند.

در این هنگام ، واعظ یا گرداننده اصلی مراسم كه اهالی را به خوبی می شناسد برای صاحبخانه و درگذشتگان وی از خداوند طلب مغفرت می نمایند و مستمعین هم با صدای بلند آمین می گویند و برای شادی روح درگذشتگان فاتحه می خوانند.

وی افزود: پس از ختم دعا، صاحبخانه مطابق وسع مالی خود از حاضران پذیرایی كرده و مبلغ نقدی و یا غیرنقدی را به خادم مسجد و یا گرداننده مراسم برای هزینه در مسجد یا اطعام برای عزاداران تقدیم می كند.

او گفت: مراسم علم گردانی از روز هفتم محرم آغاز شده و مقارن با ظهر عاشورا علمداران تمام آبادی را دور می زنند.

وی گفت : در مراسم علم گردانی فاصله جمعیت سوگوار فاصله منزل قبلی تا منزل بعدی را به آرامی سینه می زنند و به صورت دو دسته ابیاتی در رثای امام حسین (ع) و یارانش می خوانند.

كارگر ادامه داد: یكی دیگر از آیین ها كه در برخی مناطق شهر، بخش ها و روستاهای سبزوار اجرا می شود، هیات هایی موسوم به 'سنگ زنان' است، در این هیاتها عزاداران با این عمل اندوه و تالم شدید خود را نشان می دهند.

این آیین به این شكل است كه در شب هفتم محرم عزاداران به مدت سه شب در صف های منظم با آهنگ خاص و آداب و حركات معین كه از آهنگ نوحه خوان بر می آید دو قطعه چوب استوانه ای شكل كوچك را به نشانه دو قطعه سنگ در مشت گرفته و پیش رو یا بالای سر بر هم می زنند.

آیین های عزاداری سالار شهیدان در شهرستان سبزوار به چند آیین سنتی كه اشاره شده، خلاصه نمی گردد بلكه گرامیداشت واقعه جانسوز كربلا در این دیار با جلوه های به یاد ماندنی دیگر همراه است كه در این نوشتار زوایای مختلف آن امكانپذیر نیست.