آداب ورسوم مردم سبزوار در ماه مبارك رمضان
کارشناس ادبیات عامه شهرستان سبزوار بيان کرد: شب 27 ماه مبارك رمضان، شب کشته شدن ابن‌ملجم مرادي به دست كريم اهل بيت امام حسن‌مجتبي (ع) است و مردم سبزوار این شب را جشن می‌گیرند.حسین کارگری در توضیح آیین مردم سبزوار در ماه مبارك رمضان گفت: در این شب مردم دیار کهن بیهق شيريني پخش مي‌كنند.
کارگری با بيان اينكه در گذشته مردم سبزوار در شب بيست‌و‌هفتم ماه رمضان، رسم «ملاقه زني» را انجام مي‌دادند، ابراز كرد: بعد از افطار پسرهاي جوان چادر به سر انداخته و هر چند نفر كيسه‌اي برداشته و به در منازل مي‌رفتند و با ملاقه به در كوبيده و سكوت می‌كردند.
اين کارشناس ادبیات عامه سبزوار بيان کرد: صاحب‌خانه هركدام به وسع خود شيريني، شكلات، نقل، خرما و... داخل ملاقه يا كيسه ملاقه‌زن‌ها مي‌ریختند.
وی خاطرنشان کرد: صاحب‌خانه در هنگام ريختن شيريني و شكلات‌ها به داخل كيسه يا ملاقه مي‌گويد، بگو بر ابن ملجم لعنت آنها نيز لعنت مي‌گويند.
کارگری ریختن آب بر روی سر ملاقه‌زن‌هایی که در ساعت‌های آخر شب برای چندمین بار به درب منازل مي‌روند را از شوخی‌های سبزواری‌ها با ملاقه‌زن‌ها دانست.
اين عضو شوراي اسلامي شهر سبزواربا بيان اينكه در آخر ملاقه‌زن‌ها تنقلات جمع‌آوري شده خود را در يك جا روي سفره مي‌ريختند، گفت: ملاقه زنها گاهي تا چندين شب تنقلات و شیريني داشتند.
رفتن به زورخانه
وی در ادامه یکی از آیین‌های گذشته سبزوار را رفتن به زورخانه دانست و گفت: اين ورزش كه معمولا صبح زود مرسوم بود در ماه مبارك رمضان به بعد از افطار موكول مي‌شد.
اين کارشناس ادبیات عامه سبزوار ابراز كرد: به جهت تبرّك، در شب‌هاي ماه مبارك رمضان درجه افراد ورزشكار را در زورخانه معلوم مي كردند.
بازي‌هاي مورد توجه جوانان در رمضان
وی از ديگر بازي‌هاي مورد توجه جوانان سبزوار را بازي «شاه، دزد و جلاد» دانست و عنوان كرد: جوانان هر محله بعد از ورزش باستانی تا سحر در حمام عمومي محل، ميدان محله يا چارسوق جمع شده و بازي‌هاي محلي كه مشهورترين آن دزد، پادشاه و جلاد بود را بازي مي كردند.
وي شلاق زدن، سواري دادن به افراد توسط دزد يا خريد ميوه از بساطي‌ها كه تا سحر چراغ بساط‌‌‌‌‌‌شان روشن بود، را به عنوان جريمه‌هاي اين بازي برشمرد.
كارگري در ادامه گفت: اما آخرين روز ماه مبارك رمضان مردم اين شهر بطور پراكنده هنگام غروب آفتاب با دوربين يا بدون دوربين آسمان را رصد كرده و دنبال ماه مي‌گردند.
نواختن طبل خبری یک روز کم داشتن ماه مبارک رمضان
وي با بيان اينكه در قديم در صورت رویت ماه به نوازندگان طبل‌ها خبر داده كه طبل خبري ديدن ماه را بنوازند، گفت: اين طبل به جهت آگاهی مردم از کم داشتن یک روز ماه مبارک رمضان از سی روز نواخته مي شد.
اين عضو شوراي اسلامي شهر سبزوار مضمون شعر مقام طبل اعلام كسري داشتن ماه مبارك رمضان را اين‌چنين شرح داد: «دَم دِرَ دی دَم دَم دِرَ دی دَم» (2بار)، «شَو عید رِمِضو کِم سی دَرَه» (2 بار)، «چی بگیره چی ببندس که نَه نَه ی شمسی دَرَه».
وی این مضمون را اینگونه معنی کرد: عید ماه رمضان است که از سی روز یک روز کم داشته و چه بگیر و ببندی که مادر شمسی (مادر شمسی به ماه اطلاق می شود)، دارد.
وی با اشاره به بار گذاشتن حلیم توسط مسوولان هیات و مساجد از شب قبل برای صبحانه روز عید، ابراز کرد: سبزواری‌ها بعد از نماز عید فطر و دادن فطریه، صبحانه روز عید را با حلیم، نمک یا شکر افطار کرده و برای زنده ماندن تا ماه رمضان سال بعد دعا می‌کردند.
این کارشناس ادبیات عامه سبزوار ادامه داد: بزرگترها در روز عید فطر از کوچکترها برای ناهار دعوت کرده و از آنان با «خوشتیلی پلو» و خورش قیمه مخصوص و خوش طعم سبزوار پذیرایی می کردند.
وی «خوشتیلی» را رشته آش نازک دانست که زنان سبزواری با شگرد خاصی بو داده و برای مخلوط کردن با برنج دم کشیده آماده می کردند.
کارگری با تاکید براینکه اگر ماه مبارک رمضان کسری نداشته و سی روز کامل باشد، بیان کرد: سبزواری‌ها در قدیم مقام شادمانه «دوره» را می نواختند.
وی همچنین به برخی از غذاهای نذری سبزواری‌ها همچون حلیم درست کردن در ماه مبارک رمضان پرداخت و گفت: حلیم به عنوان یکی از غذاهای پرکار و طاقت‌فرسا در قدیم در این شهر درست می‌شد.
اين عضو شوراي اسلامي شهر سبزوار زمان بارگذاشتن حلیم را در ماه مبارک بعد از نماز صبح دانست و گفت: در قدیم در این شهر یک زن خبری درب خانه ها را زده و یا توسط دلاک محله روي پشت بام مسجد با جار زدن «آی حلیم» محل حلیم را به مردم اطلاع‌رسانی می‌کردند.
این کارشناس آگاه به فرهنگ و آداب و رسوم سبزوار اظهار کرد: نزديك غروب مردم با ظرف‌هايي در دست با چاوش خواني و صلوات براي «چُمبه زدن» يا تخماق زدن مي‌آمدند.
به مراسم گذشته با دیده تعمق نگریسته شود
وی ادامه داد: بر ما لازم بوده تا به مراسم این دیار کهن با دیده تعمق نگریسته چراکه هر مراسمی گویای حقیقتی به‌جامانده از فرهنگ و آداب و رسوم مردم گذشته است.
این عضو شورای اسلامی شهر سبزوار انتظار خود را از فرهیختگان جامعه بیش از این دانست و گفت: فرهنگ رفتاری و وقایع گذشته اگرچه در برخی موارد خرافات بر آن چیره شده، اما باید متخصصان فرهنگ، ادبیات و تاریخ دست به‌کار شده و از کنار این مهم به‌سادگی عبور نکنند.
وی اذعان کرد: هر استاد، دانشمند و هنرمند باید اینگونه موارد را غربال کرده و آنچه منطبق با حقیقت تاریخ بود را برای نسل‌های آینده حفظ کند.
این کارشناس ادبیات عامه سبزوار اظهار کرد: سبزوار داراری بیش از 10 هزار سال فرهنگ است که امروز توسط کاوشگران، کارشناسان و باستان شناسان میراث فرهنگی ایرانی و خارجی کشف و ثبت شده است.
وی به برخی از آیین های نمایشی سبزوار همچون «اسب چوبی» و بردن جایزه اوزاکای ژاپن در سال 1990 و ثبت در «یونسکو» اشاره کرد.ایسنا
