نخل گردانی آیینی دیرینه در عزای حسینی در دیار سربداران
آیین نخل گردانی در روز عاشورای حسینی در سبزوار گوشه ای از عزاداری های دیار سربداران در عزای سرور و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) و یاران با وفایش است.این آیین از صبح روز عاشورادر میان حزن و اندوه هزاران نفر از عزاداران حسینی در شهر سبزوار آغاز می شود و با آیین ها و سنت هایی همراه است .
رییس شورای هیات های مذهبی سبزوار در گفت و گو با ایرنا در این باره گفت : آیین نخل گردانی در سبزوار بنا به وجود نخل هایی که تاریخ ساخت دارند به حدود 500 سال قبل یعنی به قرن 9 هجری برمی گردد.
حسین کارگری افزود : آیین نخل گردانی از صبح روز عاشورا همزمان با بر آمدن آفتاب آغاز می شود و در این زمان سینه زنان و زنجیر زنان همراه با کاروان امام حسین (ع) حرکت خود را آغاز می کنند.
وی اظهارداشت: در ابتدای کاروان نمادین، امام حسین (ع) و یارانش سوار بر اسب و لباسهای سبز و در جلوی کاروان قمر بنی هاشم با علم خود حرکت می کند، پشت سر کجاوه ها با شتر و اسب و پشت سر آنان لشکریان جان بر کف امام حسین (ع) با نیزه ها و بعد سواران اشقیا و سران و سرداران لشکر یزید با نیزه های بلند هله هله کنان حرکت می کنند.
وی ادامه داد : نخل از یک چارچوبه چوبی یا آهنی تشکیل شده که پوشش آن از پارچه ساده سیاه است که روی نخل با قالیچه ها، کتیبه ها و پارچه هایی که زنان هنرمند از گذشته بنا به نذرهایی که دارند آن را با ظرافت و اعتقاد به نام اسامی ائمه اطهار (ع) و اباعبدالله الحسین (ع) قلاب دوزی می کنند، پوشیده می شود.
وی گفت : به این نخل، درای (زنگ ها) آویزان می شود و یک نفر در داخل، این زنگ ها را در حین حرکت به صدا در می آورد که صدای این زنگ ها یادآور نوای شترهای کاروان اباعبدالله الحسین(ع) است.
فرد دیگری که بر بالای نخل سوار است به نام چاوش معروف است و شعرهای مرتبط با سید الشهدا و حماسه عاشورا را با نوای خوش می خواند و مردم در اطراف صلوات می فرستند.
هر کدام از افراد زیر نخل دارای یک جایگزین هستند و افرادی با جلیقه هایی مخصوص این نخل را حمل می کنند و در حین حرکت زمانی که احساس خستگی کردند با گفتن ˈیا اللهˈجای خود را به دیگری می دهند.
این عضو شورای اسلامی شهر سبزوار افزود : اندازه نخل بسته به وسعت شهر یا روستا فرق می کند و هر سال بنا به قدمتی که دارند مرمت می شود.
کارگری گفت: بزرگترین نخل در شهرستان ، نخل مزینان (از توابع داورزن سبزوار) است که بالغ بر 80 نفر زیر نخل جای می گیرند.
وی افزود : سوگواران حسینی با اعتقاد، صادقانه و با اشک نخل را حمل کرده و در اماکن متبرکه و بین دسته های عزاداری این نخل را می چرخانند.
رییس شورای هیات های مذهبی سبزوار گفت : یکی از رسوم دیگری که اکنون بویژه در روستاهای سبزواز از روز هفتم محرم تا روز عاشورا برگزار می شود، مراسم علم گردانی است.
کارگری با بیان اینکه علم به عنوان یکی از نمادهای عاشورا است و به بالای آن پنجه یا تیغه مخصوص نصب می کنند، افزود :علم ها و علامت ها را معمولا جوانان نیرومند از زمین بلند کرده و در خیابان ها راه افتاده و جمعیت پشت سر آنان به نوحه خوانی و سینه زنی می پردازند.
وی اظهار داشت : مراسم علم گردانی از روز هفتم محرم آغاز شده و مقارن با ظهر عاشورا تمام آبادی را دور می زنند در مراسم علم گردانی فاصله جمعیت سوگوار فاصله منزل قبلی تا منزل بعدی را به آرامی سینه می زنند و به صورت دو دسته ابیاتی در رثای امام حسین (ع) و یارانش می خوانند.
کارگری اظهار داشت : در این مراسم با حرکت دادن علم ها به همراه دسته (جمعیت سوگوار) به در منازل می روند و در حالی که صاحب منزل حیاط خانه را آب و جارو کرده و فرش نموده، علمداران، علم ها را به دیوار خانه تکیه می دهند و جمعیت در بیرون یا داخل منزل توقف می کنند آنگاه واعظ یا گرداننده اصلی مراسم که اهالی را به خوبی می شناسد برای صاحبخانه و درگذشتگان وی از خداوند طلب مغفرت می نماید و مستمعین هم با صدای بلند آمین می گویند و برای شادی روح درگذشتگان فاتحه می خوانند.
وی ادامه داد : پس از ختم دعا صاحبخانه مطابق وسع مالی خود از حاضران پذیرایی کرده و مبلغ نقدی و یا غیرنقدی را به خادم مسجد و یا گرداننده مراسم برای هزینه در مسجد یا اطعام برای عزاداران تقدیم می کند.
وی اظهار داشت : این علم نماد، علمی است که سربداران سبزوار در شروع حرکت خود علمی را در روستای باشتین نصب کرده و دستارهای خود را بربالای آن بستند چون این افراد از طرف پدر به امام حسین (ع) و از طرف مادر هم به برامکه منسوب و در نتیجه سادات حسینی بودند.
وی با بیان اینکه پس از آن این گروه با هم روستایی های خود به دور علم گرد آمدند و گفتند سر به دار می دهیم ولی تن به ذلت نمی دهیم و حرکت خود را از پای همین علم که امروز نماد تعزیه شیعیان حسینی شده، آغاز کردند.
وی ادامه داد : امروز هم شروع دسته جات و هیات های ما بعد از بر پاداشتن این علم در میادین تعزیه ، تکایا ، حسینیه ها و مساجد است .
وی با اظهار اینکه از جمله سنت های دیگری که همه ساله در دهه اول محرم در سوگ ائمه اطهار برگزار می شود، نمایش تعزیه در قالب میدانی است که جنبه حماسی آن بر حزنش غلبه دارد.
کارگری افزود : تعزیه های دو طفلان مسلم ،حر ، حضرت عباس(ع) ، حضرت علی اکبر (ع)، حضرت قاسم (ع) و شهادت امام حسین (ع) از جمله تعزیه هایی است که در ایام محرم در سبزوار به نمایش در می آید .
وی مویه خوانی (بجه خوانی ) رسمی در بین بانوان سبزوار را یکی از آیین هایی که اکنون در حال منسوخ شدن است ذکر کرد و گفت : در این آیین عزاداری، زنان در بعداز ظهر ها در منازل و حسینیه ها گرد هم می آیند و به مویه خوانی می پردازند به این صورت که هر خانمی یک دوبیتی مرتبط با امام حسین (ع) و فرزندان و یارانش با صدای بسیار حزین می خواند و دیگری پاسخ می گوید و بعد از آن با روضه خوانی توسط واعظ و دعا مجلس را تمام می کنند.
وی ادامه داد : یکی از آیین های زیبایی که در سبزوار منسوخ شده است، هیات بنی اسد بود که تا حدود 20 سال پیش برگزار می شد که این هیات متشکل از زنانی بود که بعد از ظهر روز یازدهم محرم با یک بیرق که جلو هیات توسط یک مرد حمل می شد حرکت خود را آغاز می کرد.
وی اظهار داشت : این هیات اشاره دارد به واقعه عاشورا و روی زمین ماندن پیکرهای مطهر شهیدان کربلا ، در این هیات هر کدام از بانوان با یک بیل و کلنگ روی دوششان حرکت کرده و با دست دیگر سینه می زدند و بعد از طی مسیر کوتاهی به حسینیه یا امامزاده عزیمت می کردند و بعد از دعا و روضه مراسم را به پایان می رساندند.
رییس شورای هیات های مذهبی سبزوار گفت : یکی دیگر از آیین ها که در برخی مناطق شهر، بخش ها و روستاهای سبزوار اجرا می شود، هیات های متحده ˈسنگ زنانˈ حسینی است که عزاداران با این عمل اندوه و تالم شدید خود را نشان می دهند.
کارگری در خصوص این آیین گفت : از شب هفتم محرم به مدت سه شب عده ای در صف های منظم با آهنگ خاص و آداب و حرکات معین که از آهنگ نوحه خوان بر می آید دو قطعه چوب استوانه ای شکل کوچک را به نشانه دو قطعه سنگ در مشت گرفته و پیش رو یا بالای سر بر هم می زنند.
