سبزواربا صدها اثر تاریخی وفرهنگی محل مناسبی برای گردشگران
شهرستان سبزوار با بیش از 900 اثر تاریخی شناسایی شده و بیش از پنج هزار سال قدمت محلی مناسب برای بازدید مسافران و گردشگران بوده و از جذابیت های فراوانی برخوردار است .به گزارش ایرنا ، دیار سربداران به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقلیمی از جاذبه های طبیعی و گردشگری فراوانی بهره مند است.
بیشتر بناهای تاریخی و باستانی سبزوار دارای قدمت پیش از تاریخ ، قبل و بعد از اسلام و نیز معاصر است که قابلیت تبدیل به عنوان قطب مهم گردشگری و تفریحی در شرق کشور را دارد.
بناهای تاریخی و فرهنگی شهرستان سبزوار شامل آثاری از جمله اماکن مذهبی ،آرامگاه های مفاخر و مشاهیر ،خانه های قدیمی ، کاروانسراهای قدیمی ، محوطه های تاریخی و غیره است.
مقبره ملا هادی سبزواری یکی از بناهای تاریخی این شهر است ،این آرامگاه در ضلع جنوب غربی فلکه کارگر واقع شده که به دستور ˈیوسف مستوفی الممالک ˈ ساخته شده است.
در گذشته ها بر روی آرامگاه صندوق چوبی سبز رنگی قرار داشته ولی اکنون به سنگ مرمر سفید مبدل گردیده تمام بنای این آرامگاه آجری و مساحت زیر بنای آن 370 متر مربع است و سقف گنبد و چهار ایوان آن نیز در سالهای اخیر آیینه کاری شده است.
در محوطه این مکان از نزدیکان حکیم همچون ملا محمد سبزواری (فرزند ارشد حکیم) و حاج شیخ ولی الله اسراری و تنی چند از علما و بزرگان دفن شده اند .
آرامگاه کاشفی هم در خیابان شهدای شهر سبزوار واقع است و از آرامگاه اسرار تا بنای یادمان ملا حسین واعظ کاشفی راهی نیست بنایی که تلفیقی از معماری کهن ایرانی با اسلوب وروش های جدید است این آرامگاه متعلق به مولانا کمال الدین مشهور به واعظ سبزواری متوفی به سال 910 هجری قمری می باشد ایشان از فضلای نامی اواخر عهد تیموری است و با سلطان حسین میرزا بایقرا و امیر علی شیر نوایی معاصر بوده است .
یکی دیگر از بناهای تاریخی این شهر مصلی تاریخی سبزوار است که یکی از زیباترین ابنیه بجا مانده از حکومت سربداران است مردم سبزوار در این مصلی که قدیمی ترین مصلی تاریخی استان خراسان رضوی است از دیر زمان برای برگزاری نماز های عیدین و جمعه و نیز برگزاری نماز استسقاء بدان جا می رفته اند در حال حاضر در ابتدای ورودی قبرستان شهر که معروف به بهشت شهدا استT قرار دارد.
این بنای تاریخی از ابنیه عهد صفویه بوده و زیر بنای آن 242 متر است که فضایی در حدود یک هکتار در اطراف آن قرار دارد.
سقف این مصلی بسیار عالی و ماهرانه ساخته و 11 متر ارتفاع دارد و از لحاظ ظرافت ، مهارت و زدن ضربی جناغی در سایر ابنیه خراسان کمتر دیده می شود .
یخدان های قدیمی هم بخشی از آثار تاریخی سبزوار است ، چون شرایط آب و هوایی سبزوار به دلیل کویری بودن و داشتن تابستانهای گرم و نیاز مردم به مصرف آب خنک ایجاب می کرده که به فکر ایجاد بناهایی چون ، یخدان و آب انبار باشند.
در گذشته سبزوار دارای چندین مجموعه یخدان بوده که در حال حاضر از کل آنها، 9 یخدان به طور پراکنده در حاشیه جنوب شهر باقیمانده که در کنار جاده کمربندی تهران مشهد واقع شده اند.
ویژگی معماری یخدان ها طوری است که انبارهای یخ پایین تر از سطح زمین واقع شده و در روی آن گنبد رفیع و ضخیمی از آجر و خشت گذاشته شده این مجموعه متعلق به دوره قاجاریه می باشد و در فهرست ملی ایران به ثبت رسیده است.
میدان کارگر سبزوار هم یکی از زیباترین مجموعه های گردشگری و تاریخی این منطقه می باشد در این مجموعه گردشگری تاریخی آثاری از جمله آرامگاه اسرار ،مدفن فیلسوف بزرگ مشرق زمین ، حاج ملا هادی سبزواری ،کاروانسرای تاریخی حاج فرامرز خان که اینک با تغییر کاربری به موزه مردم شناسی سبزوار تغییر یافته است ،آرامگاه امین التجار مشهدی در جوار آرامگاه اسرار ،آرامگاه بقراط ،مدفن یکی از طبیبان حاذق سبزواری در عصر قاجاریه که دستی در عرفان و ادب فارسی نیز داشته مشاهده می شود.
کاروانسرای فرامرز خان هم در جبهه غربی میدان زند (کارگر) سبزوار قرار دارد، رباط کانون از نوع کاروانسراهای چهار ایوانی است که به استناد وقفنامه موجود در سال 1291 هجری قمری توسط حاج فرامرز خان سبزواری جهت استفاده زائران حضرت امام رضا(ع) در کنار شاهراه خراسان ساخته شده است.
ورودی این رباط از بخش جنوبی و از طریق یک هشتی به ایوان جنوبی منتهی می شود صحن رباط روباز بوده و علاوه بر چهار ایوان اصلی غرفه هایی نیز مشرف به صحن ساخته شده است در انتهای غرفه ها حجره هایی تعبیه شده که در پشت اتاق شمالی ،شرقی و غربی سالن های طویل جهت مال بند در نظر گرفته شده است.
مسجد قدیمی پامنار هم در مرکز شهر و در خیابان بیهق سبزوار ،واقع است بنابر قول مشهور این مسجد به سال 266 هجری قمری در زمان خلافت المتعمدبالله عباسی و به هنگام امارت امیر احمد بن عبد الله خجستانی در خراسان بنا شده است و به مسجد آدینه بیهق نیز در گذشته نامیده می شد، گویند که این مسجد به همت پیرزنی مومنه و نیکوکار ساخته شده است.
مساحت فعلی مسجد پامنار در حدود 934 متر مربع است مناره مسجد پامنار نیز در حال حاضر پنج متر ارتفاع دارد که برفراز آن نیز کتیبه ای با خط کوفی وجود دارد.
یکی دیگر از بناهای با ارزش سبزوار مسجد جامع است بنای این مسجد که به حدود نیمه دوم قرن هشتم هجری می رسد به دست خواجه علی موید ،حاکم سربداری ساخته شده است این مسجد در ضلع جنوبی خیابان بیهق سبزوار ،تقریبا روبروی امام زاده یحیی (ع) سبزوار قرار گرفته مساحت مسجد چهار هزار متر مربع است که 2835 متر مربع زیر بنا و 1165 متر مربع فضا و محوطه آن است.
این مسجد دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است که تغییر نکرده و اصالت خود را حفظ کرده است ایوان جنوبی از بناهای دیگر مسجد زیباتر و مهم تر است این ایوان دارای دو مناره آجری است در ضلع غربی و شرقی محوطه دو شبستان و مسجد واقع شده ایوان شمالی نیز آجری است و 14 متر ارتفاع دارد و دو مناره کوتاه و کوچک بر بالای آن دیده می شود که در راهرو چپ و راست این ایوان برای ورود و خروج استفاده می شود.
امام زاده یحیی (ع) معروف ترین زیارتگاه مذهبی در سبزوار نیز در مرکز این شهر در تقاطع خیابان بیهق و خیابان اسرار قرار گرفته است.
این بقعه متبرکه به احتمال قوی در قرن ششم هجری قمری ساخته شده است در آغاز بنایی ساده داشته با چهار غرفه که بعدها به آن ایوان ،مناره و اتاق هایی اضافه کرده اند داخل حرم کاشی کاری ،سنگ کاری ،آینه کاری و گچ کاری تزیین شده است.
گنبد امامزاده 14 متر بلندی دارد و ارتفاع مناره های طرف 29 متر است به علاوه دو مناره کوچک نیز در دو طرف گنبد وجود دارد ضریح حرم از جنس نقره است و همچنین در اطراف حرم عده ای از علمای ربانی و مومنین سبزوار دفن شده اند.
در ضلع جنوبی خیابان طبرسی سبزوار هم بقعه متبرکه امامزاده شعیب قرار دارد در گذشته این محل گورستان عمومی و خارج از حصار و باروی شهر بوده است.
اکنون حرم این بقعه دارای چهار ایوان کوچک در چهار طرف آن است تمام دیواره حرم و ایوان ها آینه کاری شده است و ضریح امام زاده در وسط قراردارد این ضریح بسیار زیبا از نقره ساخته شده و ستون های آن مطلا می باشد دو مناره و گلدسته به بلندی 25 متر یکی در شمال غربی و یکی در جنوب شرقی صحن این بقعه وجود دارد.
بنای این مزار احتمالا مربوط به عهد صفویه بوده و کار تمام بنا در داخل گنبد و ایوان ها نوسازی است .
بازارچه قدیمی سبزوار هم در مرکز شهر قرار دارد، سبزوار به دلیل تجاری بودن دارای بازارهای متعددی بوده است که در حال حاضر فقط بازار سرپوش و حاج زمان باقی مانده است این بازار در امتداد بازار حاج زمان بوده ولی به دلیل احداث خیابان بیهق این دو بازار از همدیگر فاصله گرفته اند .
بازار سرپوش حدود 140 متر طول دارد و مجموعا 9 مسیر ورودی و خروجی دارد که چهار خروجی آن مربوط به خیابان اسرار و سه خروجی مربوط به سراهای دو در ،پنبه ای ها و هاشم آبادی ،یک خروجی به راسته قناد ها و خروجی آخر که در واقع مسیر اصلی بازار می باشد مربوط به خیابان بیهق می شود.
در حال حاضر بازار سر پوش حدود 85 حجره و مغازه دارد که اغلب به کار طلا فروشی و پارچه فروشی مشغول هستند این مجموعه به ثبت رسیده است .
یکی دیگر از بناهای تاریخی سبزوار حمام قیصریه قدیمی است که یکی از چندین حمام قدیمی موجود در سبزوار می باشد که در کنار راسته بازار قدیم قرار دارد.
این بنا در مجاورت بناهایی چون مدرسه فخریه ،سرای حقیران و محله کلاه فرنگی می باشد این بنا از چند سال پیش که عملکرد اصلی خود را از دست داد متروکه شده بود تا اینکه مالکین بنا با همکاری میراث فرهنگی سبزوار قسمتی از بنا را احیا و تبدیل به سفره خانه سنتی قیصریه کرده اند این بنا متعلق به دوره قاجاریه است و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .
بازار حاج زمان هم به همراه سرای پشت بازار توسط حاج زمان ساخته و وقف شده است .
بنای بازار حاج زمان در کنار آرامگاه امامزاده یحیی (ع)و روبروی بازار سرپوش سبزوار قرارگرفته است راسته بازار به وسیله طاق و چشمه پوشش داده و در انتهای راسته هشتی قرار گرفته است که طاق گنبدی بزرگی دارد و در نهایت سرای حاج زمان قرار دارد که در واقع انبار حجره های بازار می باشد.
این بنا متعلق به دوره قاجاریه می باشد و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .
