آداب و رسوم گذشته و حال مردم سبزوار در روز سیزده بدر
سبزواری ها در روز سیزده فروردین و روز طبیعت همچون مردم دیگر نقاط کشور از خانه و کاشانه خود بیرون می روند تا ساعاتی را در دامان سبز طبیعت سپری کنند.مردم این خطه با پختن غذا و تهیه وسایل مورد نیاز و برنامه ریزی لازم، خود را برای سفر یک روزه به سرسبزترین نقاط شهر و یا روستاها در دل طبیعت آماده می کنند.
روز 13 فروردین که روز طبیعت نام گرفته بهترین زمان برای اجرای تاکیدات قرآن کریم در زمینه گردش در زمین و تفکر در طبیعت و رستاخیز است.
یک کارشناس باستان شناسی سبزوار در گفت و گو با ایرنا در باره آیین 13 فروردین گفت: در تداوم جشن های ایرانیان، نوروز گل سرسبد جشن هاست که مردم این سرزمین با برگزاری چهارشنبه سوری به پیشواز آن رفته و آخرین روز نوروز را هم به عنوان ˈسیزده به درˈ در طبیعت جشن می گیرند.
ˈمحمد عبدالله زاده ثانیˈ افزود: مراسم 13 فروردین در سبزوار، همچون دیگر آیین ها برگرفته از باورهایی است که از دیرباز وجود داشته و سینه به سینه و نسل به نسل انتقال یافته است.
وی اظهار داشت: اعتقاد برخی این بوده که روز 13 فروردین زلزله عظیمی رخ داده و در اثر آن عده بسیاری مجروح شده و یا از بین رفته اند به همین دلیل مردم آن زمان این روز را نحس دانسته و از خانه ها بیرون می رفته اند.
وی ادامه داد : طبق اعتقادی دیگر، خلقت زمین در شش روز آغاز فروردین ماه بوده ، پنج روز نخست مقدمه خلقت و در روز ششم (روز خرداد) آفرینش زمین کامل شده و این اعتقاد سبب شده است تا گذشتگان در این ایام به جشن پرداخته و در روز 13 فروردین به دامان طبیعت بروند.
این کارشناس به ذکر نقل قولی از ˈعلی بن زید بیهقیˈ در تاریخ بیهقی پرداخت و گفت: در قرن ششم قمری بر اثر سرمای شدیدی که حادث شد مردم به ناچار به سوزاندن استخوان مردگان روی آوردند و در اثر این سرما آذوقه و کاشته های مردم از بین رفت، در نتیجه این باور در آنان ایجاد شد که سبزینه ها را برای مصون ماندن از سرمای احتمالی داخل خانه پرورش داده و در سیزدهمین روز فروردین آن را به دامان طبیعت بازگردانند.
وی اظهار داشت: همچنین در آیین زرتشت زمین پاک و دارای قداست بوده و مردم اجازه مدفون کردن چیزی را در آن نداشتند و آتش نیز دارای مقام قضاوت و پاک بوده که این عقاید به همراه دیگر اعتقادات به جا مانده از گذشتگان به هم گره خورد و سبب شد مردم ایران زمین به طبیعت احترام بگذارند و این روز را در طبیعت سپری کنند.
وی با اشاره به اینکه برخی از آیین های اجرا شده در این روز برخاسته از فرهنگ عامه است، گفت : در گذشته ها در این روز بسیاری دختران که براساس اعتقادات مذهبی از خانه خارج نمی شده اند یکدیگر را ملاقات کرده و دختران در آستانه ازدواج با گره زدن سبزه و خواندن ورد و دعا آرزوی ازدواج می کردند.
عبدالله زاده به اجرای آیین چوب بازی هم اشاره کرد و افزود: در گذشته ها اسب چوبی و چوب بازی نمایشی از تمرین جنگاوری برای مبارزه با حاکمان جور وقت بوده و گذشتگان از طریق اجرای این آیین فنون جنگی را به فرزندان خود آموزش می دادند.
وی، ˈپَل زدنˈ را که به نام جستان هم مشهور است از بازی هایی ذکر کرد که مردان در این روز انجام می داده اند به این ترتیب که مسافتی از خاک را با بیل هم زده و پس از نرم شدن، با گام های بلند از آن پریده و در اصطلاح به این بازی پَل زدن می گفته اند.
وی به رسم دیگری هم در این ایام اشاره کرد و افزود: در روستایی تپه ای به نام سیزده بدر معروف است و زنان در این روز به همراه کوزه ای پر آب بر بالای تپه رفته و کوزه را می شکستند تا به این طریق هر وسیله کهنه و قدیمی را دور انداخته و به سوی نوآوری حرکت کنند.
وی افزود: همچنین در گذشته ها در هر روستا مکانی به نام عیدگاه بود که روز سیزده بدر در این مکان جمع شده و به جشن و سرور می پرداختند.
وی اظهار داشت: در برخی نقاط شهرستان بنا بر یک رسم قدیمی جوانان کشتی چوخه می گرفتند که امروز در قالب مسابقات کشتی باچوخه در روستاها اجرا می شود.
وی خوردن آش ماست و استفاده از آجیل و تنقلات باقیمانده از ایام عید نوروز را هم در روز 13 فروردین مورد اشاره قرار داد و گفت: همچنین در این روز رسم است سبزی سفره هفت سین را به دامان طبیعت برده و ماهی سفره را هم در آب چشمه یا قنات آزاد رها می کنند که رها سازی ماهی ها همه ساله در شهر سبزوار همراه با مراسمی انجام می شود.
وی مقبره امامزادگان را هم از محل هایی دانست که مردم علاوه بر ییلاقات روز 13 فروردین را در این اماکن سپری می کنند./ایرنا
